SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2020-2021 Zitting 2020-2021
________________
9 novembre 2020 9 november 2020
________________
Question écrite n° 7-789 Schriftelijke vraag nr. 7-789

de Alexander Miesen (MR)
van Alexander Miesen (MR)

au ministre des Classes moyennes, des Indépendants, des PME et de l'Agriculture, des Réformes institutionnelles et du Renouveau démocratique
aan de minister van Middenstand, Zelfstandigen, KMO's en Landbouw, Institutionele Hervormingen en Democratische Vernieuwing
________________
Travailleurs indépendants - Pension - Calcul - Coefficient de conversion - Base légale Zelfstandigen - Pensioen - Berekening - Omzettingscoëfficiënt - Wettelijke basis 
________________
profession indépendante
régime de retraite
 zelfstandig beroep
pensioenregeling
________ ________
9/11/2020Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 10/12/2020)
29/4/2021Rappel
24/1/2022Antwoord
9/11/2020Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 10/12/2020)
29/4/2021Rappel
24/1/2022Antwoord
________ ________
Herindiening van : schriftelijke vraag 7-414 Herindiening van : schriftelijke vraag 7-414
________ ________
Question n° 7-789 du 9 novembre 2020 : Vraag nr. 7-789 d.d. 9 november 2020 :

Le calcul des pensions pour les travailleurs indépendants touche l'ensemble des Belges, quel que soit leur lieu de résidence ou de travail. La transversalité de la question ci dessous est justifiée par l'impact des mesures fédérales en matières de calcul des pensions sur les politiques menées par les Régions à l'égard des indépendants (mesures d'accompagnement, soutien au revenu, période d'inactivité, etc.).

Le calcul des pensions pour les travailleurs indépendants (en général) est, selon mes informations, le suivant:

1. le revenu de chaque année de la carrière professionnelle est considéré individuellement et multiplié par un coefficient (coefficient d'adaptation). Ce coefficient varie d'une année à l'autre (le résultat est un revenu adapté);

2. ce coefficient d'adaptation résume plusieurs éléments de la législation sur le calcul des pensions;

3. le coefficient d'adaptation est essentiellement constitué de trois composantes (c'est à dire trois facteurs):

a. le premier facteur dépend du fait que la pension est destinée à une personne seule ou à un ménage (isolé: facteur = 0,60; ménage: facteur = 0,75);

b. le deuxième facteur vise à harmoniser le régime des travailleurs indépendants avec celui des travailleurs salariés (la valeur de ce facteur varie);

c. le troisième facteur est utilisé pour réévaluer le revenu de l'année de carrière respective (les revenus devraient être portés au niveau du pouvoir d'achat actuel);

4. pour la réévaluation des revenus, la procédure est la suivante:

a. le revenu de l'année considérée est:

- multiplié par l'indice pivot du mois au cours duquel la pension est perçue pour la première fois (l'indice pivot est en relation à l'indice santé);

- divisé par l'indice moyen de la consommation pour l'année considérée;

- multiplié par un "coefficient de conversion";

5. le "coefficient de conversion":

a. possède une valeur constante, qui est indépendante de l'année de carrière en question; il a la valeur fixe de 0,98239;

b. est formé comme quotient (fraction) de deux chiffres: (0,8148 / 0,8294):

- 0,8148 = le rapport (quotient) entre les chiffres de l'indice de la consommation:

* base 1988 et les chiffres de l'indice de la consommation correspondants

* base 1996, quel que soit le mois ou l'année utilisé pour ce calcul;

- 0,8294 = le rapport (quotient) entre les chiffres de l'indice de santé:

* base 1988 et les chiffres de l'indice de santé correspondants;

* base 1996, quel que soit le mois ou l'année utilisé pour ce calcul;

c. selon l'Institut national d'assurances sociales pour travailleurs indépendants (INASTI), remplit la tâche suivante: "coefficient de conversion assurant le passage en base 1996 de l'indice de santé à l'indice réel" (citation INASTI).

Par rapport à ce calcul, je me permets de vous poser les questions suivantes:

1) Sur la base de quelles considérations et sur la base de quelle législation les deux systèmes d'indices peuvent ils être reliés dans une seule équation mathématique au moyen d'un facteur constant, au moyen du "coefficient de conversion"?

2) Dans quel texte juridique l´application du "coefficient de conversion" est il expliqué et justifié?

 

De berekening van de pensioenen voor zelfstandigen is van belang voor alle Belgen, ongeacht waar ze wonen of werken. Het transversaal karakter van deze vraag vloeit voort uit de impact van de federale maatregelen inzake de berekening van de pensioenen op het beleid dat door de Gewesten wordt gevoerd ten aanzien van zelfstandigen (begeleidingsmaatregelen, inkomenssteun, perioden van inactiviteit, enz.)

De berekening van de pensioenen voor zelfstandigen (in het algemeen) verloopt, voor zover ik goed ben ingelicht, als volgt:

1. het inkomen van elk beroepsjaar wordt individueel in aanmerking genomen en vermenigvuldigd met een coëfficiënt (aanpassingscoëfficiënt). Deze coëfficiënt verandert jaar na jaar (het resultaat is een aangepast inkomen);

2. deze aanpassingscoëfficiënt vloeit voort uit verschillende elementen van de wetgeving op de berekening van de pensioenen;

3. de aanpassingscoëfficiënt bestaat uit drie onderdelen (met andere woorden uit drie factoren):

a. de eerste factor is afhankelijk van de vraag of het pensioen bestemd is voor een alleenstaande of voor een gezin (alleenstaande: factor = 0,60; gezin: factor = 0,75);

b. de tweede factor is erop gericht het stelsel van de zelfstandigen gelijk te schakelen met dat van de werknemers (de waarde van deze factor is variabel);

c. de derde factor wordt gebruikt om het inkomen van de respectievelijke loopbaanjaren te herwaarderen (de inkomsten moeten in lijn gebracht worden met het huidige koopkrachtniveau);

4. voor de herwaardering van het inkomen is de procedure als volgt:

a. het inkomen van het desbetreffende jaar wordt:

-vermenigvuldigd met de spilindex van de maand waarin het pensioen voor het eerst ontvangen werd (de spilindex gaat voort op de gezondheidsindex);

-gedeeld door de gemiddelde verbruikersindex voor het betreffende jaar;

-vermenigvuldigd met een omzettingscoëfficiënt;

5.de omzettingscoëfficiënt:

a. heeft een constante waarde, los van het betreffende loopbaanjaar, die vaste waarde is 0,98239;

b. neemt de vorm aan van een quotiënt (breuk) van twee cijfers: (0,8148 / 0,8294):

0,8148 = de verhouding (quotiënt) tussen de cijfers van de verbruikersindex:

* basis 1988 en de cijfers van de overeenstemmende verbruikersindex

* basis 1996, ongeacht de maand of het jaar die gebruikt worden voor die berekening;

- 0,8294 = de verhouding (quotiënt) tussen de cijfers van de gezondheidsindex:

* basis 1988 en de cijfers van de overeenstemmende gezondheidsindex;

* basis 1996, ongeacht de maand of het jaar die gebruikt worden voor die berekening;

c. zorgt volgens het Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen (RSVZ) voor het volgende: de omzettingscoëfficiënt verzekert de omzetting van de gezondheidsindex met als basis 1996 naar de werkelijke index;

In verband met die berekening heb ik de volgende vragen:

1) Op grond van welke overwegingen en welke wetgeving kunnen de twee indexsystemen in een enkele wiskundige vergelijking door middel van een constante factor, de omzettingscoëfficiënt, met elkaar verbonden worden?

2) In welke wettekst wordt de omzettingscoëfficiënt toegelicht en gemotiveerd?

 
Réponse reçue le 24 janvier 2022 : Antwoord ontvangen op 24 januari 2022 :

La réévaluation des revenus professionnels pour le calcul de la pension des travailleurs indépendants, telle que mentionnée dans votre question, est fixée par l’article 53quater, § 1er, alinéa 3, de l’arrêté royal du 22 décembre 1967 portant règlement général relatif à la pension de retraite et de survie des travailleurs indépendants. Cet article prévoit que les revenus professionnels à partir de 1984 sont réévalués comme suit:

Ils sont multipliés par un coefficient qui est égal au rapport entre:

– l’indice-pivot auquel sont payées les pensions à la date à laquelle la pension calculée prend cours ou l’indice connu au moment où il est statué lorsque la prise de cours lui est postérieure;

– et la moyenne des indices mensuels des prix à la consommation pour l’année à laquelle les revenus sont afférents.

Cette disposition ne précise pas si c’est l’indice général des prix à la consommation qui est visé ou l’indice santé.

Cette disposition est antérieure à l’introduction de l’indice santé et visait donc à l’origine, sans aucun doute possible, l’indice général des prix à la consommation. Elle n’a, toutefois, pas été modifiée lorsque l’indice santé a été introduit au 1er janvier 1994.

Au contraire du régime salarié, il a été décidé que dans le régime indépendant le calcul des coefficients de réévaluation continuerait à se faire à partir de la moyenne des indices mensuels de l’indice général des prix à la consommation. Cependant, l’indice-pivot, lui, suit l’indice santé depuis 1994.

De plus, au 1er janvier 2002, l’arrêté royal du 20 juillet 2000 relatif à l’uniformisation des indices-pivot dans les matières sociales à l’occasion de l’introduction de l’euro a imposé l’utilisation de l’indice-pivot 103,14 en base (1996 = 100) dans la sécurité sociale. Jusque-là, les coefficients de réévaluation étaient calculés à partir d’indices mensuels exprimés en base 1971.

Il a donc fallu instaurer un coefficient de conversion permettant à la fois de passer de la base 1971 à la base 1996 et d’éviter l’incohérence dans la formule mentionnée à l’article 53quater précité, avec une fraction dont le numérateur est un indice-pivot santé et le dénominateur un indice moyen général des prix à la consommation.

Ce coefficient de conversion contient dès lors une double conversion: le passage de la base 1971 à la base 1996 et la conversion de l’indice-pivot santé en un indice-pivot général.

Il n’était pas possible de faire une conversion directe à partir de la base 1971 vu que la première base dans laquelle l’indice santé est exprimé est la base 1988, base en vigueur lors de l’introduction de l’indice santé en 1994.

Pour pouvoir partir d’une même base (1988) pour l’indice santé et l’indice général des prix à la consommation, le coefficient de conversion de 0,982397 est donc calculé à partir des coefficients de conversion de l’indice général et de l’indice santé entre la base 1988 et la base 1996, soit 0,8148/0,8294.

En appliquant ce coefficient de conversion à un indice-pivot santé en base 1988, on le convertit ainsi en un indice général des prix à la consommation en base 1996. Ce coefficient de conversion est resté constant jusqu’à aujourd’hui.

Une analyse est en cours au sein du Comité général de gestion pour le statut social des travailleurs indépendants en vue d’évaluer s’il n’est pas davantage cohérent que, dans le régime indépendant, au même titre que dans le régime salarié, le dénominateur du coefficient de réévaluation soit également lié au niveau de l’indice santé moyen de l’année d’activité et non plus à l’indice général des prix à la consommation. Les travaux du Comité sont en cours de finalisation et feront l’objet d’un avis.

De herwaardering van de beroepsinkomsten voor de berekening van het pensioen van de zelfstandigen, die u in uw vraag vermeldt, wordt vastgelegd door artikel 53quater, § 1, derde lid van het koninklijk besluit van 22 december 1967 houdende algemeen reglement betreffende het rust- en overlevingspensioen der zelfstandigen. Dat artikel voorziet erin om de beroepsinkomsten vanaf 1984 als volgt te herwaarderen:

Ze worden vermenigvuldigd met een coëfficiënt die gelijk is aan de verhouding tussen:

– de spilindex waartegen de pensioenen worden uitbetaald op de datum waarop het berekende pensioen ingaat of het indexcijfer dat gekend is op het ogenblik waarop de beslissing wordt genomen wanneer de ingang erna gelegen is;

– en het gemiddelde van de maandelijkse indexcijfers der consumptieprijzen voor het jaar waarop de inkomsten betrekking hebben.

Deze bepaling preciseert niet of het algemeen indexcijfer der consumptieprijzen dan wel het gezondheidsindexcijfer wordt beoogd.

Deze bepaling dateert van voor de invoering van het gezondheidsindexcijfer en beoogde dus oorspronkelijk ongetwijfeld het algemeen indexcijfer der consumptieprijzen. Ze werd echter niet gewijzigd toen het gezondheidsindexcijfer op 1 januari 1994 werd ingevoerd.

In tegenstelling tot het stelsel van de werknemers, werd beslist dat in het stelsel van de zelfstandigen de herwaarderingscoëfficiënten berekend zouden blijven worden op grond van het gemiddelde van de maandelijkse indexcijfers van het algemeen indexcijfer der consumptieprijzen. Sinds 1994 volgt de spilindex echter het gezondheidsindexcijfer.

Bovendien heeft, op 1 januari 2002, het koninklijk besluit van 20 juli 2000 betreffende de uniformering van de spilindexen in de sociale materies ter gelegenheid van de invoering van de euro het gebruik van het spilindexcijfer 103,14 als basis (1996 = 100) opgelegd binnen de sociale zekerheid. Tot dan werden de herwaarderingscoëfficiënten berekend op grond van de maandelijkse indexcijfers die in de basis 1971 werden uitgedrukt.

Bijgevolg moest een omzettingscoëfficiënt worden ingevoerd die zowel toeliet om van de basis 1971 naar de basis 1996 over te gaan én de onsamenhangendheid te vermijden in de formule in het voormelde artikel 53quater, met een breuk waarvan de teller een gezondheidsspilindex en de noemer een gemiddeld algemeen indexcijfer der consumptieprijzen is.

Deze omzettingscoëfficiënt omvat dus een dubbele omzetting: de overgang van de basis 1971 naar de basis 1996 en de omzetting van het spilindexcijfer gezondheid naar een algemeen spilindexcijfer.

Het was niet mogelijk om een rechtstreekse omzetting te doen van de basis 1971, aangezien de eerste basis waarin het gezondheidsindexcijfer wordt uitgedrukt, de basis 1988 is, de basis die van kracht was op het ogenblik van de invoering van het gezondheidsindexcijfer in 1994.

Om van eenzelfde basis (1988) uit te kunnen gaan voor het gezondheidsindexcijfer en het algemene indexcijfer der consumptieprijzen, wordt de omzettingscoëfficiënt van 0,982397 bijgevolg berekend op grond van de omzettingscoëfficiënten van het algemene indexcijfer en van het gezondheidsindexcijfer tussen de basis 1988 en de basis 1996, namelijk 0,8148/0,8294.

Door deze omzettingscoëfficiënt toe te passen op een gezondheidsspilindex uitgedrukt in de basis 1988, wordt deze dus omgezet in een algemeen indexcijfer der consumptieprijzen uitgedrukt in de basis 1996. Deze omzettingscoëfficiënt is tot vandaag niet gewijzigd.

Binnen het Algemeen Beheerscomité voor het sociaal statuut der zelfstandigen is een analyse aan de gang om te bepalen of het niet coherenter zou zijn om in het stelsel van de zelfstandigen, net zoals in het stelsel van de werknemers, de noemer van de herwaarderingscoëfficiënt eveneens aan het niveau van het gemiddelde gezondheidsindexcijfer van het jaar van activiteit en niet langer aan het algemene indexcijfer der consumptieprijzen te koppelen. De werkzaamheden van het Comité zijn nagenoeg afgerond en zullen het voorwerp uitmaken van een advies.