Schriftelijke vraag nr. 6-1278

van Rik Daems (Open Vld) d.d. 21 februari 2017

aan de minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid

Tabaksreclame - Verbod - Controles - Overtreding - Aantallen - Hardleerse overtreders

tabak
tabaksindustrie
nicotineverslaving
reclame
overtreding
officiële statistiek

Chronologie

Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1277

Vraag nr. 6-1278 d.d. 21 februari 2017 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Recentelijk werd in de pers bericht over de boetes die de correctionele rechtbank van Brussel aan enkele tabaksproducenten oplegt. Reclame voor en sponsoring van tabak, producten op basis van tabak en soortgelijke producten is dan ook verboden in ons land.

De wet van 24 januari 1977 betreffende de bescherming van de gezondheid van de gebruikers op het stuk van de voedingsmiddelen en andere producten verbiedt in zijn artikel 7 meer bepaald «  elke mededeling of handeling die rechtstreeks of onrechtstreeks tot doel heeft de verkoop te bevorderen, ongeacht de plaats, de aangewende communicatiemiddelen of de gebruikte technieken ».

Er zijn wel enkele uitzonderingen voor :

– reclame in dagbladen en tijdschriften die buiten de Europese Unie worden uitgegeven ;

– reclame in publicaties die uitsluitend bestemd zijn voor professionelen uit de tabakssector ;

– incidentele reclame in het kader van de aankondiging aan het publiek van evenementen in het buitenland ;

– het afficheren van het tabaksmerk in en aan de voorgevel van tabakswinkels en van krantenwinkels die tabaksproducten verkopen.

De Controledienst Tabak en Alcohol van de federale overheidsdienst (FOD) Volksgezondheid controleert de naleving van het rookverbod in openbare ruimtes en in de horeca. Voor de controles in de horeca krijgt de FOD ondersteuning van het Federaal Agentschap voor de veiligheid van de voedselketen. Ook de lokale politie is bevoegd om overtredingen op de rookwetgeving te verbaliseren. De FOD Werkgelegenheid controleert de toepassing van het rookverbod op de werkplek.

De Controledienst Tabak en Alcohol van de FOD Volksgezondheid waakt ook over :

– de verkoop van tabaksproducten aan minzestienjarigen, al dan niet via verdeelautomaten ;

– het verbod op reclame voor en sponsoring van tabaksproducten ;

– de etikettering en samenstelling van tabaksproducten en de verkoop ervan.

Transversaal karakter van de vraag : de Gemeenschappen staan in voor tabakspreventie en programma's die inzetten op het stoppen met roken. Ik verwijs wat Vlaanderen betreft naar de website : www.vlaanderenstopmetroken.be. Op het federaal niveau worden er ook diverse initiatieven genomen en wordt de reclame voor tabak aan banden gelegd. Het betreft dan ook een transversale Gemeenschapsaangelegenheid.

Ik had dan ook volgende vragen :

1) Kan u een overzicht geven van het aantal processen verbaal (PV's) dat jaarlijks opgesteld werd per tabaksproducent en dit voor de afgelopen vijf jaar ? Graag kreeg ik een opsplitsing per producent per jaar. Is er sprake van bepaalde hardleerse overtreders ?

2) In hoeveel van de gevallen de tabaksproducent overgaat tot het betalen van een minnelijke schikking of in beroep gaat tegen de PV gedurende de afgelopen vijf jaar ? Graag kreeg ik en opsplitsing per producent per jaar.

3) Kan u een overzicht bezorgen van de vijf belangrijkste inbreuken op de vigerende regelgeving gedurende de afgelopen vijf jaar ?

4) Kan u op hoofdlijnen toelichten hoe de inspecteurs van de Controledienst Tabak en Alcohol van de FOD Volksgezondheid te werk gaan ?

5) Kan u meedelen of de inspecteurs van bovenvermelde dienst instructies meekrijgen of andere richtlijnen die hen moeten helpen bij het uitvoeren van hun taken ? Zo ja, hoe komen deze tot stand ? Zo neen, waarom niet en kan u dit toelichten ?

6) Hoe wordt er gegarandeerd dat de inspecteurs de wetgeving op eenzelfde, uniforme manier interpreteren zodat er geen interpretatieverschillen zijn aangaande de vaststellingen ten aanzien van de tabaksproducenten ?

7) Heeft in het verleden reeds overleg plaatsgevonden tussen de administratie en de sector omtrent de inbreuken op de vigerende regelgeving ? Zo niet, bent u van plan om hiertoe een initiatief te nemen en kan dit worden toegelicht welke de inhoud en de kalender zijn ?

Antwoord ontvangen op 24 april 2017 :

1) In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van het aantal processen verbaal (PV's) met betrekking tot tabaksreclame dat jaarlijks door de Tabak- en Alcoholcontroledienst werd opgesteld.

De Controledienst werkt vaak in functie van een bepaalde thematiek. Als een controleur een bepaalde inbreuk vaststelt, dan gaan de andere controleurs in de rest van België op zoek naar gelijk(aardig)e inbreuken. Die processen-verbaal worden dan gebundeld tot één dossier. Een dergelijk dossier bevat dus vaak meerdere (soms wel tot veertig) processen-verbaal. Op die manier wordt de inbreuk beter gekaderd.

De meerderheid van de PV’s zijn ten laste van de grote sigarettenproducenten. Een beperkt aantal van de PV’s zijn ten laste van winkeliers of sigarenfabrikanten.

Een opsplitsing maken per tabaksfabrikant zou een verkeerd beeld geven, aangezien er vaak per thema wordt geverbaliseerd.

Tabaksreclamedossiers vergen immers ook voorbereiding, zowel voor de Controledienst, maar ook voor de Juridische Dienst van de FOD Volksgezondheid, als voor de parketten mocht het tot een vervolging komen.

Er bestaan inderdaad overtreders die verschillende keren opnieuw worden geverbaliseerd. Ook na veroordelingen voor de rechtbank.

2) Per dossier, dat zoals aangegeven vaak uit verschillende PV’s met dezelfde inbreuk bestaat, wordt in voorafgaandelijk overleg met het parket beslist of er een administratieve boete door de Juridische Dienst van de federale overheidsdienst (FOD) Volksgezondheid wordt voorgesteld of het dossier rechtstreeks wordt overgemaakt aan het parket. Indien de administratieve boete niet wordt betaald, dan wordt het dossier overgemaakt aan het parket voor verder gevolg.

Om de redenen die eerder werden aangehaald, wordt het aantal PV’s per producent niet weergegeven. Bovendien zijn het trouwens niet enkel producenten die een PV krijgen voor inbreuken op het tabaksreclameverbod. Daarenboven bevinden heel wat processen-verbaal zich momenteel nog bij de parketten en mag het geheim van het onderzoek niet worden geschonden door deze informatie te verspreiden.

3) Het tabaksreclameverbod wordt zeer uitgebreid omschreven in de wet van 24 januari 1977. Quasi elke techniek kan als reclame worden beschouwd. De Inspectiedienst baseert zich ook op de parlementaire voorbereidingen die bepaalde technieken als kortingen en koppelverkoop duidelijk als verboden beschouwen.

De belangrijkste inbreuken die tijdens de afgelopen vijf jaar werden vastgesteld betreffen niet enkel inbreuken op het algemene verbod, maar ook inbreuken op de uitzonderingsbepalingen :

– het aanbrengen van het merk op affiches in andere winkels dan kranten- en tabakswinkels ;

– prijskortingen (hoeveelheidskortingen) ;

– speciale presentaties (het plaatsen van producten op de toonbank, het plaatsen van producten in een lichtbak, enz.) ;

– sponsoring van krantenwinkels en andere winkels. Tabaksfabrikanten sluiten overeenkomsten af met handelaars waarbij financiële middelen of winkelmeubels worden gegeven in ruil om vrij en exclusief tabaksreclame te plaatsen ;

– verkoop van tabaksproducten onder de prijs van de takszegel.

4) De controleurs en inspecteurs van de Tabak- en Alcoholcontroledienst zijn beëdigde ambtenaren waardoor zij hun controletaken met een bepaalde autonomie kunnen inplannen. Zij werken in buitendienst en gaan vaak meerdere dagen per week het terrein op. Zo controleren zij bijvoorbeeld ook krantenwinkels in het kader van de verkoop van tabak en alcohol aan minderjarigen.

Wanneer zij overtredingen vaststellen, dan stellen zij een PV op. Dit wordt ook vaak besproken op het maandelijks overleg. Op die manier worden de andere controleurs en inspecteurs op de hoogte gebracht, wat kan leiden tot een gezamenlijke actie. Bij overtredingen wordt ook vaak een waarschuwing gestuurd naar de betrokken winkelier.

5) Uiteraard krijgen de controleurs en inspecteurs van de Tabak- en Alcoholcontroledienst richtlijnen. Dit gaat van algemene richtlijnen, bijvoorbeeld hoe een proces-verbaal opstellen, welke regels rond Salduz respecteren, modeldocumenten, tot meer specifieke richtlijnen in het kader van een actie. Zo kan het diensthoofd van de Tabak- en Alcoholcontroledienst hen vragen om op bepaalde zaken te letten en hiervan melding te maken in het PV. De controleurs en inspecteurs van de Tabak- en Alcoholcontroledienst blijven beëdigde ambtenaren en de richtlijnen die worden gegeven helpen hen bij het uitvoeren van hun taken, maar deze doen geen afbreuk aan hun autonomie.

6) Wanneer een begrip vatbaar is voor interpretatie, dan bestaan er sowieso interpretatieverschillen. Wanneer een controleur van de Tabak- en Alcoholcontroledienst twijfels heeft, dan wordt contact opgenomen met het diensthoofd van de Controledienst en wordt in overleg met de juristen een standpunt ingenomen. Dat standpunt wordt dan aan alle controleurs van de Tabak en Alcoholcontroledienst meegedeeld.

Spijtig genoeg zorgen de uitzonderingsbepalingen op het tabaksreclameverbod steevast voor interpretatiekwesties, maar niet zozeer binnen de Controledienst zelf. De controleurs van de Tabak en Alcoholcontroledienst hanteren samen één interpretatie, terwijl de tabaksfabrikanten vaak een andere interpretatie hebben. In dergelijke gevallen wordt het oordeel overgelaten aan een rechter.

7) De administratie communiceert via omzendbrieven met de sector. Zo zijn er in het verleden al verschillende brieven gestuurd.