Schriftelijke vraag nr. 6-1118

van Guy D'haeseleer (Vlaams Belang) d.d. 17 november 2016

aan de minister van Mobiliteit, belast met Belgocontrol en de Nationale Maatschappij der Belgische spoorwegen

Belgisch luchtruim - Vliegtuigen - Incidenten - Gevaarlijke situatie - Cijfers - Oorzaken

veiligheid van het luchtverkeer
officiële statistiek

Chronologie

Vraag nr. 6-1118 d.d. 17 november 2016 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

De geluidsnormen van het luchtverkeer zijn een gewestelijke materie en bijgevolg behandelt deze vraag een transversale bevoegdheid.

Het steeds drukker wordende luchtverkeer zorgt er uiteraard voor dat de kans op een incident in het luchtruim groter wordt.

1) Vanaf wanneer spreekt men van een gevaarlijke situatie ?

2) Hoeveel incidenten met vliegtuigen waren er de jongste vijf jaar op jaarbasis, opgesplitst naar de aard van het incident (bijvoorbeeld te dicht in elkaars buurt, enz.) ?

3) Wat waren de belangrijkste oorzaken voor deze incidenten ?

4) In hoeveel van deze gevallen lag de fout bij de verkeersleiding ?

5) In hoeveel gevallen lag de fout bij de piloot ?

6) Blijkt uit de cijfers dat de toestand inderdaad onveiliger is geworden ?

Antwoord ontvangen op 29 maart 2018 :

1) Verordening (Europese Unie) nr. 376/2014 van het Europees Parlement en de Raad van 3 april 2014 inzake het melden, onderzoeken en opvolgen van voorvallen in de burgerluchtvaart bepaalt het kader van alle voorvallen die moeten worden gemeld, onderzocht en opgevolgd.

Van zodra de luchtverkeersleider een bepaalde vorm van verantwoordelijkheid heeft in één van de te rapporteren voorvallen, wordt een onderzoek gedaan en wordt er een classificatie van het voorval gedaan van A tot en met E.

De classificatie wordt gedaan door middel van een « Risk Analysis Tool » die werd opgelegd in de Europese verordeningen :

– A : serious incident ;

– B : major incident ;

– C : significant incident ;

– D : not determined ;

– E : no safety effect.

Voor de klasse A en de klasse B kunnen we spreken van « gevaarlijke situatie ».

2. Een runway incursion is iedere gebeurtenis op een luchthaven waarbij een vliegtuig, voertuig of persoon zich onbedoeld in de beschermde zone van de baan bevindt, die wordt gebruikt voor starts of landingen van vliegtuigen. Voor de jongste vijf jaar is het aantal incidenten van deze aard als volgt :

– 2012 : 14 ;

– 2013 : 27 ;

– 2014 : 46 ;

– 2015 : 41 ;

– 2016 : 43 ;

– 2017 : 46.

De horizontale of verticale afstand tussen vliegtuigen tijdens de vlucht wordt aangeduid als « separatie ». De minimale separatie is bedoeld om het verkeer veilig te laten verlopen en daarbij de capaciteit van het luchtruim optimaal te kunnen benutten. Wanneer twee vliegtuigen te dicht bij elkaar komen dan is er sprake van een verlies van separatie ofwel verlies van afstand. Voor de jongste vijf jaar is het aantal incidenten van deze aard als volgt :

– 2012 : 37 ;

– 2013 : 29 ;

– 2014 : 29 ;

– 2015 : 50 ;

– 2016 : 44 ;

– 2017 : 36.

3) Luchtverkeersleiding is een heel complexe activiteit. Belgocontrol opereert in een zone met een concentratie van grote luchthavens : Frankfurt, Amsterdam, Londen en Parijs. Bovendien dient ook rekening te worden gehouden met de luchthavens van Eindhoven, Beek, Rijsel, Luxemburg en Dusseldorf. De nabijheid van al deze luchthavens zorgt voor heel veel verticale bewegingen binnen verantwoordelijkheidszone van Belgocontrol.

Ook de aanwezigheid van militaire basissen en training zones op het Belgisch grondgebied gecorreleerd met de vijf luchthavens zorgt voor een hoge complexiteitsgraad.

Specifieke situaties, zoals noodsituaties van vliegtuigen (emergencies), speciale activiteiten (bijvoorbeeld paradropzones in aanvliegroutes), grote onderhoudswerken op de luchthavens, moeilijke weersomstandigheden (onweer, beperkt zicht en wolkenbasis, sneeuw en ijzel, wind) kunnen zich enten op de bestaande complexiteit.

Al deze situaties vragen heel wat interacties tussen de luchtverkeersleider en betrokken derde partijen, zoals piloten en luchthavenpersoneel.

Een verkeersleider doorloopt tijdens de uitvoering van zijn taak in korte tijd een aantal stappen :

– detecteren van het conflict ;

– een inschatting maken van een effectieve, veilige oplossing ;

– communiceren van deze oplossing door instructies (hoogte, richting, snelheid) naar de piloten ;

– opvolgen van deze instructies uitgevoerd door de piloten.

In de overgrote meerderheid van de gevallen gebeuren de operaties veilig en efficiënt. In uitzonderlijke situaties kan zich een incident voordoen. De belangrijkste oorzaken zijn :

– maken van verkeerde inschattingen of projecties ;

– interactieprobleem met de andere actoren ;

– verschil in verwachtingen bij de uitvoering van de opgelegde instructies.

4) Onderstaande tabellen geven aan in hoeveel gevallen van runway incursion de verkeersleiding ook foutief was en tot welke klasse het incident behoorde.

Onderstaande tabellen geven aan in hoeveel gevallen van verlies van separatie de verkeersleiding ook foutief was en tot welke klasse het incident behoorde.

5) Zie antwoord onder 4).

6) Uit de cijfers blijkt dat de situatie niet onveiliger geworden is. Indien we de statistieken van de meest ernstige incidenten beschouwen, merken we dat de trend van een laag aantal incidenten van de categorie A en B wordt doorgezet. Op 2016 na, waarin de situatie uitzonderlijk goed was, hebben we in 2017 het beste resultaat sinds de afgelopen jaren. We merken wel een stijging binnen de andere categorieën, maar dit is vooral te wijten aan de steeds betere meldingscultuur van de luchtverkeersleiders.

Deze veiligheidsinformatie is een belangrijke bron voor het ontdekken van bestaande of mogelijke veiligheidsrisico's. Om de luchtvaartveiligheid te kunnen verbeteren, moet relevante informatie over de veiligheid in de burgerluchtvaart worden gemeld, verzameld, opgeslagen, beschermd, uitgewisseld, verspreid en geanalyseerd en moeten passende veiligheidsmaatregelen worden genomen op basis van de verzamelde informatie.

Belgocontrol spoort zijn medewerkers aan om reële of potentiële voorvallen te melden teneinde hieruit zoveel mogelijk te leren. Daarom werd een « Just Culture » of « cultuur van billijkheid » geïnstalleerd bij Belgocontrol. Deze « cultuur van billijkheid » moet personen aanmoedigen om veiligheidsgerelateerde informatie te melden, maar zal hen niet van hun normale verantwoordelijkheden ontheffen.