Tweetalige printerversie Eentalige printerversie

Schriftelijke vraag nr. 5-10695

van Nele Lijnen (Open Vld) d.d. 18 december 2013

aan de vice-eersteminister en minister van Landsverdediging

Vliegtuigkaping - Gebruik als projectiel - Standaardprocedure - Finale Autoriteit - Lot van de passagiers - Overleg

vrijheidsberoving
piraterij
veiligheid van het luchtverkeer

Chronologie

18/12/2013Verzending vraag
23/1/2014Antwoord

Vraag nr. 5-10695 d.d. 18 december 2013 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Na 11 september 2001 bogen een aantal landen zich over de kwestie wat te doen wanneer een vliegtuig gekaapt wordt en mogelijk gebruikt kan worden om een civiel of militair doelwit aan te vallen (bijvoorbeeld een hoog gebouw). De vraag die dan ontstaat en die extreem snel beantwoord moet worden, is: halen we het vliegtuig neer om de mensen op de grond te redden, en offeren we aldus het vliegtuig op? Is het leven van de mensen in het vliegtuig op dat moment ondergeschikt? Hoe gruwelijk moeilijk deze ethische kwestie ook is, toch hebben onder meer de Verenigde Staten (VS) en Duitsland een aanpak geformuleerd om een standaardprocedure klaar te hebben. De VS traint piloten om in een zulk een crisismoment de trekker over te halen als dit nodig blijkt. Deze mentale voorbereiding is volgens hen nodig, want de piloot mag niet twijfelen bij het bevel om te schieten. Duitsland kiest daarentegen om dit expliciet niet te doen: mensenlevens zijn bij hen absoluut en de levens van de inzittenden zijn niet ondergeschikt. De keuze om niet te schieten werd bij wet vastgelegd. Een andere mogelijkheid is het vliegtuig uit koers te brengen door het te "duwen" met gevechtsvliegtuigen. Ik besef dat deze situatie hoogst onwaarschijnlijk is, maar wilde voor de duidelijkheid deze parlementaire vragen alsnog aan u voorleggen. In 2007 werd op een parlementaire vraag uit de Kamer geantwoord dat de minister van Landsverdediging hierbij moet beslissen wat er moet gebeuren.

Graag had ik u volgende vragen gesteld:

1) Beslist bij een vliegtuigkaping, waarbij het vliegtuig als projectiel ingezet kan worden, de minister van Landsverdediging nog steeds wat er zal gebeuren? Kan u toelichten?

2) Is er, zoals bijvoorbeeld in Duitsland of de VS, in België ooit nagedacht over de nood aan een vooraf bepaalde aanpak? Zo ja, wat was het resultaat van dit debat of deze beslissing? Indien neen, acht de geachte minister het nodig hieromtrent een a priori bepaalde aanpak te formuleren? Kan u toelichten?

3) Zijn er ooit of worden er piloten getraind in België om, indien deze situatie zich voordoet, op bevel de trekker over te halen om een vliegtuig neer te halen? Kan u toelichten?

4) Is er ooit overleg geweest over deze hypothetische kwestie met onze buurlanden met betrekking tot de aanpak, gelet op het feit dat bijvoorbeeld de VS een duidelijke aanpak klaar heeft? Kan u toelichten?

Antwoord ontvangen op 23 januari 2014 :

Het geachte lid gelieve hierna het antwoord te willen vinden op de door haar gestelde vragen.

1. Het gebruik van een gekaapt burgervliegtuig als projectiel vormt een bedreiging voor het grondgebied en de bevolking van een Staat. Om toe te laten geweld te gebruiken ten opzichte van een dergelijk toestel heeft men het RENEGADE concept ontwikkeld. Onder RENEGADE verstaat men een situatie waarin een burgervliegtuig zich zo gedraagt dat het vermoeden bestaat van een gebruik als wapen voor een terroristische aanslag. Aangezien volgens de Grondwet de bescherming van het Belgisch grondgebied en zijn bevolking de basisopdracht van de Krijgsmacht is, werd de minister van Landsverdediging in deze aangesteld als de Nationale Gouvernementele Autoriteit. Bij eventueel gebruik van letaal geweld moet de Minister van Landsverdediging echter eerst het advies van de eerste minister en de minister van Binnenlandse Zaken inwinnen.

2. De te volgen procedures worden hernomen in het RENEGADE concept. Om voor de hand liggende redenen is het mij hier niet toegestaan dieper in te gaan op dit vertrouwelijk document.

3. De te volgen procedures worden getraind. Bij deze trainingen worden alle actoren betrokken, gaande van de Minister van Landsverdediging tot de piloten.

4. Bij het opstellen van het concept werden de buurlanden uitgenodigd voor overleg. Gezien de beperkte dimensie van het nationale luchtruim is internationale samenwerking onontbeerlijk om de continuïteit van behandeling bij een grensoverschrijdend incident te verzekeren. Momenteel heeft België in het domein van RENEGADE een verdrag met Frankrijk ondertekend en bevindt het zich met Duitsland in de onderhandelingsfase. Met Luxemburg en Nederland werd een intentieverklaring ondertekend om samen te werken in dit domein.