Identiteitsfraude - Aantallen - Aanpak
identiteitsbewijs
politie
diefstal
fraude
valsheid in geschrifte
computercriminaliteit
persoonlijke gegevens
7/12/2009 | Verzending vraag (Einde van de antwoordtermijn: 8/1/2010) |
30/3/2010 | Antwoord |
Herindiening van : schriftelijke vraag 4-4981
De federale politie trekt aan de alarmbel en stelt dat er een duidelijk probleem is inzake de drastische toename van identiteitsfraude in ons land. Steeds meer privégegevens worden misbruikt om een valse identiteit aan te maken en hiermee misdrijven te plegen of bepaalde goederen aan te kopen.
Het zou gaan om verschillende vormen van fraude, het plaatsen van advertenties, dure aankopen, misbruik met kredietkaarten, etc. Het misbruik kan natuurlijk grote juridische en financiële gevolgen hebben voor de gedupeerden. In sommige gevallen is het misbruik te voorkomen als de burger meer attent zou omspringen met zijn eigen persoonsgegevens. De Federal Computer Crime Unit dringt aan op een uitgebreide sensibiliseringscampagne naar het grote publiek om hen attent te maken voor het grote gevaar van identiteitsfraude.
Graag kreeg ik een antwoord op de volgende vragen:
Is het probleem van de identiteitsfraude u bekend?
Op welke manier gaat u deze problematiek aanpakken?
Heeft u zicht op het aantal gevallen van identiteitsfraude in ons land?
Welke zijn de meest gebruikelijke gevallen van identiteitsfraude die in België worden vastgesteld?
Hoe is de situatie in de ons omliggende landen?
Bent u bereid om in te gaan op de vraag van de Federal Computer Crime Unit om een sensibilseringscampagne te organiseren? Wat zijn de doelstellingen en wanneer plant u dit project?
1. Het probleem van identiteitsfraude is mij bekend. In de Kadernota Integrale Veiligheid die het kader voor een integraal en geïntegreerd veiligheidsbeleid schetst wordt reeds rekening gehouden met het probleem van identiteitsdiefstal (meer bepaald onder punt 2.4.7 Informaticacriminaliteit). Volgens de Kadernota dienen bij de aanpak van identiteitsfraude, volgens het concept van de “integrale veiligheid”, acties ondernomen te worden op vlak van beeldvorming, preventie en repressie. De nazorg voor slachtoffers en daders mag ook niet over het hoofd gezien worden. Ook in het Nationaal Veiligheidsplan 2008-2011 is identiteitsfraude als één van de prioritair aan te pakken veiligheidsproblemen opgenomen.
Identiteitsfraude is evenwel een complex concept waarvoor geen consensus bestaat omtrent de definitie. Wanneer identiteitsfraude ter sprake komt, blijkt dat verschillende gesprekspartners het niet altijd over hetzelfde feit hebben.
Identiteitsfraude wordt steeds vaker vermeld om een criminele problematiek te omschrijven waarbij de valse identiteit een belangrijke rol speelt. Toch mag dit probleem niet als een probleem worden beschouwd dat door één enkel crimineel fenomeen zou worden veroorzaakt. De omstandigheden waaronder het concept zich ontwikkelt kunnen immers zeer verschillend zijn. Spreken over het "fenomeen" identiteitsfraude zou bijgevolg verkeerd taalgebruik zijn.
Het belang dat op heden naar identiteitsfraude uitgaat wordt veroorzaakt door verschillende factoren. Inzicht hierin volstaat om de context binnen dewelke het concept evolueert en de manier waarop het dient te worden aangepakt beter te vatten.
In de eerste plaats hadden de Angelsaksische landen, die als voorloper gelden op het vlak van identiteitsfraude, hiervoor bijzondere belangstelling. Er wordt echter te vaak over het hoofd gezien dat zij andere problemen kennen omwille van hun specifieke administratieve aanpak inzake identiteit. Het ontbreken van een nationale identiteitskaart zorgt voor situaties die bij ons niet voorkomen.
Ten tweede heeft de strijd tegen het terrorisme, sinds 11 september 2001, ook invloed gehad op andere domeinen, zoals de beveiliging van identiteits- en reisdocumenten. De betere beveiliging van deze documenten tegen namaak en vervalsing en de versterkte preventieve controles op de toekenning van originele documenten zijn maatregelen die de aandacht verdienen. Dit mag niet veranderen.
Ten derde hebben de ontwikkelingen binnen de ICT en de e-toepassingen op het vlak van steeds globalere economische uitwisselingen nieuwe criminaliteitsvormen doen ontstaan waartegen de politie en de overheden strijd moeten leveren. Identiteitsfraude wordt soms ten onrechte gelijkgesteld met al deze criminaliteitsvormen. De usurpatie van numerieke identificeerders speelt daarbij vaak een belangrijke rol.
Ten vierde vormt beveiliging ook een markt voor de industrie. Het is bijgevolg niet verwonderlijk dat heel wat informatie over identiteitsfraude op commerciële internetsites terug te vinden is. Het gaat met name om bedrijven in informaticaconsulting, biometrische technologieën of archivering en vernietiging van vertrouwelijke documenten. Identiteitsfraude wordt er soms op verontrustende wijze voorgesteld met behulp van twijfelachtige statistische gegevens. Er moet aandacht worden besteed aan manipulatiepogingen die een onveiligheidsgevoel in bepaalde domeinen willen veroorzaken om op die manier marktopportuniteiten te creëren.
2. Zoals reeds hierboven werd vermeld, moet het probleem van identiteitsfraude op een integrale en geïntegreerde manier worden aangepakt. Volgens het concept integraal moet er bij de aanpak van identiteitsfraude permanente aandacht zijn voor zowel preventie, repressie als de opvolging van daders en slachtoffers. Deze aanpak moet eveneens geïntegreerd zijn. Met andere woorden de samenwerking van alle betrokken actoren is noodzakelijk om tot een gezamenlijke probleemoplossing te komen.
Binnen de Directie van de bestrijding van de economische en financiële criminaliteit van de Federale Politie (DJF) wordt een conceptuele studie uitgevoerd om de aard en het exacte bereik van identiteitsfraude te bepalen.
Identiteitsfraude zou verschillende feiten omvatten in functie van:
het actieveld,
de relatie tussen dader en "slachtoffer",
de bestaande of te bepalen strafrechtelijke aanpak.
Wat betreft het actieveld, konden vijf domeinen worden bepaald waarin de individuele identiteit van natuurlijke personen kan voorkomen, maar ook het doelwit kan zijn van criminele inbreuken.
De administratieve identiteit van een individu zou de uiting zijn van de individuele identiteit in de relatie met de overheid. De aantasting van de administratieve identiteit heeft tot doel strafrechtelijke vervolgingen of de uitvoering van administratieve maatregelen te ontlopen en het plegen van andere misdrijven te vergemakkelijken. De fraudetypes waarmee in deze context rekening moet worden gehouden zouden meer bepaald fenomenen omvatten als:
o De namaak en vervalsing van documenten
o Het gebruik van documenten voor dewelke er een fysieke gelijkenis bestaat met de houder ( de "look alikes")
o Valse verklaringen om documenten te verkrijgen die in orde zijn.
De economische identiteit van een individu zou overeenstemmen met de uiting van zijn identiteit in een relatie die gericht is op de uitwisseling van goederen en diensten. De aantasting van de economische identiteit zou gericht zijn op de benadeling van een van de bij de uitwisseling betrokken partijen. De fraudetypes waarmee in deze context rekening moet worden gehouden zouden meer bepaald fenomenen omvatten als:
o Bepaalde oplichtingsvormen die gericht zijn op contracten (verzekering, lening, levering van goederen, ...)
o Bepaalde oplichtingsvormen op het internet
o Fraude met bank- en kredietkaarten
De professionele identiteit van een individu zou de uiting zijn van de identiteit in een relatie met een mogelijke of bestaande werkgever. De fraudetypes waarmee in deze context rekening moet worden gehouden zouden meer bepaald fenomenen omvatten als:
o Fraude bij de werving
o De illegale uitvoering van bepaalde beroepen
o De usurpatie van identiteit in specifieke contexten, zoals bedrijfsspionage of infiltratie van industriële sectoren die door de georganiseerde criminaliteit zijn afgeschermd.
De sociale identiteit van een individu zou de uiting zijn van de identiteit in sociale contacten met andere individuen. Deze criminaliteit zou gericht zijn op het usurperen van een identiteit om schade te berokkenen aan de eer of de lichamelijke of morele integriteit van de persoon. De fraudetypes waarmee in deze context rekening moet worden gehouden zouden meer bepaald fenomenen omvatten als:
o Bepaalde vormen van aanranding van de eerbaarheid en stalking
o Bepaalde criminaliteitsvormen waarbij de dader een valse identiteit gebruikt om een persoon te benaderen en zijn fysieke integriteit aan te tasten (bijvoorbeeld: pedofiel die zich voordoet als kind op "chats" tussen minderjarigen.)
De numerieke identiteit van een individu zou de uiting zijn van de identiteit in een relatie tussen de echte wereld en de virtuele wereld die voortvloeit uit de nieuwe informatietechnologieën. Wat deze identiteit verschillend maakt, is dat ze in elk van de andere identiteiten verstrengeld is. Zo is een Facebookprofiel de numerieke uiting van een sociale identiteit, terwijl een internetbankingprofiel een numerieke uiting van de economische identiteit is. In de virtuele wereld kan men zich verschillende identiteiten aanmeten. Er is momenteel geen enkele wijze waarop bedrijven die actief zijn in de e-commerce de identiteit van hun cliënteel elektronisch of automatisch kunnen verifiëren met bestaande officiële gegevens inzake basisregistratie (naam, adres,..). Hierdoor kunnen personen zich verschillende «officiële» online identiteiten aanmeten. Bij bepaalde bankinstellingen is bijvoorbeeld in België zelfs nog steeds mogelijk om een rekening te openen zonder een face-to-face controle van een identiteitsdocument en de persoon die men voor zich heeft.
Naast het actieveld, kan ook de relatie tussen de dader en de persoon van wie de identiteit wordt overgenomen gevolg hebben op wat onder identiteitsfraude wordt verstaan.
De identiteit kan volledig aangemaakt zijn,
De identiteit kan overgenomen zijn zonder de toestemming van de betrokken persoon,
De identiteit kan van een overleden persoon overgenomen zijn,
In bepaalde gevallen kan met een identiteitswissel zijn ingestemd.
Vanuit strafrechtelijk standpunt, is de situatie al even complex. Het gaat immers niet om een enkel fenomeen, maar om zeer verschillende feiten. In functie van de reeds omschreven situaties, kan de strafrechtelijke aanpak per geval volledig verschillen. Hierover is de studie trouwens nog steeds lopende.
Identiteitsfraude kan niet in het geheel als specifiek fenomeen worden behandeld. Oplichting op het internet kan niet op dezelfde manier als valse documenten worden benaderd. Ieder fenomeen moet afzonderlijk, volgens een specifieke aanpak, worden bestudeerd.
3. De definitie van dit concept stelt problemen. Dit geldt ook voor de uitvoering van de algemene kwantificeerbare aanpak. Deze hangt immers af van de manier waarop rekening wordt gehouden met het beeld van de samenstellende fenomenen. Er kan moeilijk een algemeen beeld van identiteitsfraude als basis gelden, omdat bepaalde fenomenen, zoals fraude bij de werving, niet echt door de politiediensten worden opgevolgd.
4. Documentenfraude (identiteits- en reisdocumenten) en bepaalde vormen van oplichting op internet vormen waarschijnlijk de belangrijkste bestanddelen van het concept. Het beeld is evenwel onvolledig en zou kunnen worden verbeterd door de diepgaande studie van bepaalde fenomenen die niet prioritair door de politiediensten worden behandeld en voor dewelke geen enkel verontrustend teken op heden om een verandering van prioriteiten in deze domeinen vraagt.
Er moet dus worden benadrukt dat het gebrek aan een autonome incriminatie van dit type van fraude de beeldvorming en het in kaart brengen van de omvang van het probleem bemoeilijkt. Aangezien identiteitsfraude niet als misdrijf wordt vermeld in het strafwetboek, is het zeer moeilijk om de omvang van het fenomeen na te gaan in de politionele databank ANG. Momenteel wordt terzake een gedetailleerde analyse verricht met het oog op mogelijke aanpassingen.
5. Er kan geen betrouwbare vergelijking gemaakt worden. Er bestaat immers geen consensus over de definitie van het concept door het gebrek aan betrouwbaarheid van de bestaande beelden.
Wel is het zo dat men in landen zoals het Verenigd Koninkrijk, waar momenteel nog geen identiteitskaart wordt gebruikt, in hogere mate wordt geconfronteerd met identiteitsfraude.
6. (Ter informatie: Volgens de DJF heeft de Federal Computer Crime Unit (FCCU) geen dergelijke vraag gesteld.)
Aangezien het fenomeen zich uitstrekt over zoveel zeer diverse domeinen, is het onrealistisch te denken dat de Belgische overheid met een sensibiliseringscampagne het probleem kan oplossen. Toch mag bij de bestrijding van identiteitsdiefstal het preventieve luik zeker niet over het hoofd gezien worden.
Het is aan alle betrokken partijen, elk in zijn domein, om hun gebruikers regelmatig te wijzen op de mogelijkheden tot identiteitsmisbruik en op de correcte manier van handelen.
Van haar zijde heeft de Belgische overheid in december 2008 de website www.checkdoc.be gelanceerd die aan elke gebruiker toelaat om valse Belgische identiteitsdocumenten te detecteren op basis van de documentnummers. In het kader van dit project werd eveneens een centraal meldpunt in het leven geroepen. De helpdesk DOC STOP biedt elke Belg de mogelijkheid om, waar ook ter wereld, 24 uur op 24, het verlies of de diefstal van zijn identiteits- of reisdocumenten te melden en deze te blokkeren. Hiervoor kan men terecht op het gratis nummer 00800 2123 2123.
Bron: Directie van de bestrijding van de economische en financiële criminaliteit van de Federale Politie (DJF) en de websites http://www.checkdoc.be en http://www.docstop.be