SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2017-2018 Zitting 2017-2018
________________
25 octobre 2017 25 oktober 2017
________________
Question écrite n° 6-1602 Schriftelijke vraag nr. 6-1602

de Rik Daems (Open Vld)

van Rik Daems (Open Vld)

au vice-premier ministre et ministre de la Coopération au développement, de l'Agenda numérique, des Télécommunications et de la Poste

aan de vice-eersteminister en minister van Ontwikkelingssamenwerking, Digitale Agenda, Telecommunicatie en Post
________________
Technologie blockchain (chaînes de blocs) - Autorité - Application - Pilotes - Coopération avec le secteur privé Blockchaintechnologie - Overheid - Toepassing - Pilots - Samenwerking met de privé sector 
________________
nouvelle technologie
application de l'informatique
monnaie électronique
informatique appliquée
étude de faisabilité
communauté virtuelle
commerce électronique
administration électronique
médias sociaux
chaîne de blocs
nieuwe technologie
toepassing van informatica
elektronisch betaalmiddel
toegepaste informatica
studie over de uitvoerbaarheid
virtuele gemeenschap
elektronische handel
elektronische overheid
sociale media
blockchain
________ ________
25/10/2017Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 24/11/2017)
29/11/2017Antwoord
25/10/2017Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 24/11/2017)
29/11/2017Antwoord
________ ________
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1599
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1600
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1601
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1603
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1604
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1605
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1606
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1607
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1608
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1609
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1610
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1611
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1612
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1613
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1614
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1615
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1616
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1599
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1600
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1601
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1603
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1604
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1605
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1606
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1607
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1608
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1609
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1610
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1611
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1612
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1613
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1614
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1615
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1616
________ ________
Question n° 6-1602 du 25 octobre 2017 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 6-1602 d.d. 25 oktober 2017 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

La blockchain peut être considérée comme une nouvelle forme de technologie de l'information distribuée. La technologie blockchain connaît de nombreuses applications. Une d'entre elles est le bitcoin, une monnaie virtuelle permettant d'effectuer des paiements dans le monde entier par le biais de l'internet.

Bien que l'on ne sache pas exactement si toutes les possibilités d'application de la technologie blockchain se concrétiseront, il est intéressant que l'autorité étudie en profondeur cette technologie et ses éventuelles conséquences sur la législation.

Aux Pays-Bas, on s'y emploie déjà activement. Pour l'Agence fédérale pour la sécurité de la chaîne alimentaire, la blockchain peut, par exemple, simplifier considérablement la traçabilité des aliments. Elle peut également faciliter fortement la certification des transactions et la gestion des documents, ce qui conduira à une diminution des charges administratives et à une réduction des coûts.

Pour déterminer quelles possibilités la blockchain offre à l'autorité néerlandaise, des pilotes ont été organisés. En élaborant des cas d'utilisation, on peut comprendre à quelles questions technologiques, sociales, juridiques et administratives les organisations publiques seront confrontées au cours des prochaines années.

On s'attend à ce que la technologie révolutionnaire blockchain ait un impact énorme sur notre économie, notre commerce et les pouvoirs publlics. Cette technologie permet de diminuer la fraude, la corruption, les erreurs et les coûts des processus papier. La blockchain a le pouvoir de modifier la relation entre l'autorité et les citoyens dans le domaine de la gestion des données, de la transparence et de la confiance.

Ce qui offre un réel potentiel d'innovation pour l'autorité n'est pas tant la technique de la blockchain que le fait de porter un autre regard sur certaines questions. La blockchain peut, en même temps que d'autres évolutions technologiques (comme l'intelligence artificielle), être un levier favorisant l'innovation (ICT) au sein de l'autorité. La blockchain permet de compléter avantageusement les processus existants, et de les transformer radicalement (plus rapides, plus efficaces, plus fiables).

Cette question concerne une matière régionale transversale. La blockchain peut considérablement simplifier le travail administratif des autorités locales et de toutes les administrations, en particulier en ce qui concerne l'état civil, l'immobilier et les droits d'enregistrement, la propriété intellectuelle, les dispositions relatives aux mariages et aux naissances, etc. La législation relève encore souvent du niveau fédéral mais certains éléments (par exemple, le droit relatif aux baux à loyer) sont déjà du ressort des Régions.

Je souhaiterais dès lors poser les questions suivantes :

1) En ce qui concerne votre domaine de compétences, pouvez-vous m'indiquer à quels niveaux la technologie blockchain pourrait contribuer à accélérer et simplifier les processus administratifs ? Quelles démarches avez-vous déjà entreprises quant à l'éventuelle application de la blockchain dans votre domaine de compétences ?

2) Êtes-vous disposé à lancer des projets pilotes dans votre domaine de compétences (en concertation ou non avec les autres autorités et entités fédérées) à l'instar des Pays-Bas ? Dans l'affirmative, à quelles applications blockchain pensez-vous, et pouvez-vous fournir des explications détaillées ? Qu'en est-il du calendrier et du contenu des projets ? Dans la négative, pourquoi ?

3) Êtes-vous disposé à rencontrer les administrations concernées et le secteur privé afin d'élaborer des applications blockchain sous forme de pilotes ? Dans l'affirmative, pouvez-vous illustrer et détailler votre réponse ? Dans la négative, pourquoi ?

 

Blockchain kan beschouwd worden als een nieuwe vorm van gedistribueerde informatietechnologie. De blockchaintechnologie kent vele toepassingen. Een daarvan is Bitcoin, een virtuele munt waarmee via Internet wereldwijd betalingen kunnen worden verricht.

Hoewel niet duidelijk is of alle veronderstelde toepassingsmogelijkheden van blockchaintechnologie realiteit zullen worden, heeft het een meerwaarde als de overheid zich verdiept in blockchaintechnologie en de mogelijke gevolgen daarvan voor wetgeving.

In Nederland is men hiermee al volop aan de slag. Voor het Federaal Agentschap voor de veiligheid van de voedselketten bijvoorbeeld, kan blockchain de traceerbaarheid van voedsel drastisch vereenvoudigen. Het kan de certificering van transacties en administraties betreffende documenten eveneens drastisch vereenvoudigen wat resulteert in minder administratieve lasten en een verlaging van de kostprijs.

Om vast te stellen welke kansen blockchain biedt voor de Nederlandse overheid zijn er pilots georganiseerd. Via het uitwerken van user cases wordt duidelijk met welke technologische, maatschappelijke, juridische en bestuurlijke vraagstukken overheidsorganisaties te maken krijgen in de komende jaren.

De verwachting is dat de revolutionaire technologie blockchain een enorme impact gaat hebben op onze economie, handel en de overheid. Deze technologie maakt het mogelijk om fraude, corruptie, fouten en de kosten van papieren processen terug te dringen. Blockchain heeft de potentie om de relatie tussen overheid en burgers te veranderen op het gebied van gegevensbeheer, transparantie en vertrouwen.

Niet eens zozeer de techniek van de blockchain, maar vooral de andere manier van kijken naar vraagstukken, biedt veel innovatiekansen voor de overheid. De blockchain kan samen met andere technologische ontwikkelingen (zoals artificial intelligence) een aanjager zijn voor meer en betere (ICT-)innovatie binnen de overheid. De blockchain is een welkome aanvulling op bestaande processen en levert een totaal ander (sneller, efficiënter, betrouwbaarder) proces op.

Deze vraag betreft een transversale gewestaangelegenheid. Blockchain kan de administratie drastisch vereenvoudigen voor de lokale overheden en alle administraties, in het bijzonder wat betreft de burgerlijke stand, onroerend goed en de registratierechten, intellectuele eigendom, trouw- en geboorteregelingen, enz. De wetgeving is dikwijls nog federaal maar sommige onderdelen (bijvoorbeeld huurrecht) vallen al onder de bevoegdheid van de Gewesten.

Ik had dan ook volgende vragen :

1) Kan u oplijsten binnen uw beleidsdomein waar blockchaintechnologie kan helpen om de administratieve processen te versnellen en te vereenvoudigen ? Welke stappen heeft u reeds gezet wat betreft de eventuele toepassing van blockchain binnen uw beleidsdomein ?

2) Kan u meedelen of u bereid bent pilots op te starten binnen uw beleidsdomein (al dan niet in overleg met de andere overheden en deelentiteiten) naar het voorbeeld van Nederland ? Zo ja, aan welke blockchaintoepassingen denkt u en kan u dit uitvoerig toelichten ? Wat is het tijdschema en de inhoud ? Zo neen, waarom niet ?

3) Bent u bereid samen te zitten met de betrokken administraties en de privésector om concrete blockchaintoepassingen uit te werken onder de vorm van pilots ? Zo ja, kan u dit illustreren en nader toelichten ? Zo neen, waarom niet ?

 
Réponse reçue le 29 novembre 2017 : Antwoord ontvangen op 29 november 2017 :

A) Domaine « Agenda numérique »

1) Dans le domaine stratégique du service public fédéral Stratégie et Appui (SPF BOSA) / direction générale Transformation digitale (DG TD), et plus particulièrement dans le domaine Innovation, nous étudions d’un point de vue transversal le rôle que pourrait avoir cette technologie dans le cadre de la transformation numérique au sein de l’administration. À la lumière de cet examen, un groupe de travail transversal a été créé le 30 mars 2017 à l’initiative du SPF BOSA / DG TD, lequel est placé sous la direction de cette même DG TD. Ce groupe de travail regroupe des représentants de tous les niveaux de pouvoir ainsi que de quelques centres d’expertise. Le groupe de travail, appelé Blockchain Coalition, compte des représentants d’Anvers, Bruxelles, la Flandre, la Fédération Wallonie-Bruxelles, un représentant de la Communauté germanophone, l’Agence du numérique, Ensemblesimplifions, Centre d'informatique pour la Région bruxelloise (CIRB), Digipolis, DGDT, Smals, V-ICT-OR (Vlaamse ICT Organisatie) et de l’Agence pour la simplification administrative (ASA). Les objectifs de ce groupe de travail sont doubles : d’une part étudier les possibilités d’optimaliser les processus entre les différents niveaux de pouvoir de façon créative et coordonnée afin de permettre d’éventuelles solutions blockchain. Le groupe de travail procède en dressant la carte des processus dans différentes équipes transversales, à tous les niveaux et en recherchant les éventuels problèmes, opportunités de simplification ou suppression, etc. Le deuxième objectif consiste à proposer une plateforme technologique sur laquelle chacun peut partager des nœuds blockchain afin de permettre un échange d’expériences. La plateforme est mise en place par Smals. Les processus spécifiques analysés sont des « life events » : naissance & décès, déménagement, obtention d’un diplôme.

2) Plutôt que lancer de véritables pilotes, nous élaborons des « proofs of concept » (PoC), à la fois dans le contexte de la Blockchain Coalition (avec la mise en place d’une plateforme technologique pour permettre cela) et dans le domaine de l’Innovation du SPF BOSA / DG TD. Aujourd’hui, plusieurs initiatives sont en cours, qui visent à examiner de quelle manière appliquer des « blockchain proofs of concept » sur tel ou tel cas d’utilisation. Idéalement, un sponsor, une administration, est toujours impliqué et une collaboration est mise en place avec des partenaires externes dans l’esprit de l’innovation ouverte. En ce qui concerne le cas d’utilisation « identification d’étrangers », il s’agit d’une sart-up. En ce qui concerne un possible PoC sur la certification de documents, il s’agit d’une entreprise. En outre, nous essayons, via la Blockchain Coalition, d’accélérer la mise en place des PoC (transversaux) dans d’autres niveaux de pouvoir.

3) Les différents partenaires dans la Blockchain Coalition ont préparé ou planifié des PoC. En les partageant sur une plateforme-test dans un proche avenir, tous les partenaires gagnent du temps et le partage des connaissances est efficient. En ce qui concerne la Blockchain Coalition hollandaise, nous confirmons les bons contacts mutuels, qui favorisent aussi un apprentissage réciproque.

B) Domaine « Coopération au développement »

En ce qui concerne les processus administratifs dans le monde de la coopération au développement, je puis vous confirmer qu’un certain nombre de partenaires de la politique belge de développement expérimentent pour le moment les possibilités offertes par le blockchain.

Le Programme alimentaire mondial (PAM) a ainsi lancé un programme, dénommé « building blocks », destiné à rendre moins coûteux, plus sûr et plus rapide le versement d’aides en cash grâce au recours à la technologie blockchain. Les résultats de ce projet pilote, s’il s’avère fructueux, pourront ensuite être utilisés plus largement par la communauté humanitaire. Je suis de près ce projet pilote du PAM et l’administration est pour cela en contact avec les responsables du PAM.

Je recherche activement comment associer le secteur privé belge dans le développement d’innovations blockchain qui profitent au secteur humanitaire et au secteur du développement.

C) Domaine « Sécurité de la chaîne alimentaire, recherches vétérinaires et agrochimiques, intégration sociale »

1)

a) Agence fédérale de sécurité de la chaîne alimentaire (AFSCA)

Bien que la technologie blockchain soit considérée à l'AFSCA comme une option à étudier, la manière dont celle-ci pourrait concrètement simplifier ou accélérer les processus administratifs n’apparaît pas encore clairement.

Plusieurs entretiens exploratoires (entre autres avec le centre de recherche de Smals) au sujet de la technologie blockchain ont déjà été organisés et l’Agence suit bien entendu avec attention l’évolution de cette technologie.

N. B. : Smals est une organisation commune en matière d’ICT des services publics belges.

b) Centre d'études et de recherches vétérinaires et agrochimiques (CERVA)

Pour le CERVA, il existe différentes options pour rendre disponibles les données scientifiques pour la recherche à condition que le cadre scientifique soit correctement fondé du points de vue juridique et du point de vue du contenu. Le CERVA entrevoit des possibilités dans le cadre du « high performance computing », pourvu que l’intégrité des données puisse être assurée.

Pour pouvoir employer la technologie « blockchain », il importe d’établir une bonne stratégie générale et de distinguer ce qu’il est possible ou non de réaliser avec ces données. Cela fait l’objet d’une réflexion qui n’est pas encore terminée.

Le CERVA n’a pas encore pris des mesures pour implémenter la technologie blockchain étant donné les projets en cours visant la centralisation et la protection des données, entre autre dans le cadre de plusieurs projets d’intégration et de fusion gérés simultanément.

c) Service public de programmation (SPP) Intégration sociale

La technologie de la « blockchain » ou « chaîne de blocs » est utilisée encore principalement dans le secteur financier qui y voit un moyen de garantir la sécurité de ses transactions électroniques sans mettre en place un système de contrôle reposant sur une seule autorité centrale : on s’appuie sur un réseau d’ordinateurs qui rendent les transactions « indélébiles ».

L’utilisation de « chaînes de blocs » dans d’autres contextes, notamment des administrations fédérales, pourrait représenter une opportunité pour nos organisations mais il convient d’abord de préciser les domaines pour lesquels cette technologie représente une valeur ajoutée.

Dans le cadre de la protection sociale, le SPP Intégration sociale est en relation permanente avec ses 589 centres publics d'action sociale (CPAS) : ces échanges pourraient constituer un domaine d’application pour lequel on pourrait rechercher des opportunités d’utilisation des « blockchains ».

Rappelons toutefois que notre administration participe déjà à un système de partage d’informations en tant que gestionnaire du réseau secondaire de la sécurité sociale – les échanges ne concernent pas nécessairement des données financières – au travers d’un environnement hautement sécurisé mais organisé et contrôlé par un tiers, la Banque carrefour de la sécurité sociale (BCSS). Évidemment, le contrôle est ici centralisé entre les mains de cet acteur-fournisseur.

2)

a) AFSCA

L’AFSCA est disposée à contribuer à des projets impliquant la technologie blockchain (en concertation ou non avec les autres autorités et les entités fédérées).

Deux domaines dans lesquels l’utilité de la technologie blockchain fait actuellement l’objet d’une attention particulière sont, d’une part, le traçage des différents maillons de la chaîne alimentaire et, d’autre part, la certification à l’exportation.

Il n’y a cependant pas encore eu à ce stade d’analyses approfondies concernant ces deux volets. Dès lors que ceux-ci se trouvent encore à un stade exploratoire, aucun échéancier n’a encore été fixé.

À côté de ces deux domaines, qui présentent principalement un intérêt pour les opérateurs, cette technologie offre également de nouvelles possibilités dans la lutte contre la fraude alimentaire et dans le renforcement de la confiance du consommateur. De manière générale, la technologie blockchain garantit l’ouverture et la transparence.

b) CERVA

De par le background scientifique du CERVA et vu que des moyens seront libérés pour qu’il réalise des objectifs ou des rapports concrets (projets scientifiques), l’organisation ICT actuelle focalise sa priorité et son core business sur le soutien de ces projets. Étant donné ses activités et les delivrables attendus, l’organisation actuelle n’est pas en mesure d’entamer le rôle de « pilote », mais voit effectivement des possibilités d’assembler les bases et le know-how nécessaires afin de participer d’ici cinq ans à ce type d’initiative.

Les thèmes devraient être essentiellement liés à l’analyse et aux processus scientifiques ainsi qu’aux données mais beaucoup moins aux processus administratifs.

L’« ownership » (appropriation) reste un point sensible dans les activités scientifiques ICT (ainsi que dans la protection des données).

c) SPP Intégration sociale

Le SPP Intégration sociale n’a pas de rapport direct avec les citoyens : ses partenaires sont les CPAS et les associations en lien avec ses compétences. Tout comme les CPAS, il reçoit et traite des données en provenance de différentes sources authentiques et de différentes organisations qui lui sont liées professionnellement. Des échanges de données s'effectuent également entre elles. Toutes ces données transitent actuellement obligatoirement par la BCSS.

La BCSS joue donc un rôle de plaque tournante pour l'ensemble des informations liées au secteur social en général. Elle garantit que les échanges qui s'opèrent soient autorisés (dans le cadre du comité sectoriel), sécurisés et tracés. Dans ce contexte, la technologie des « chaînes de blocs » pourrait s'inscrire comme une alternative aux traitements ou à une partie des traitements et archivages effectués par la BCSS. Toutefois, il s'agirait là d'une refonte intégrale du mode de communication et de transfert de données dans le secteur social.

3)

a) AFSCA

Dès que l’AFSCA aura pu définir concrètement comment la technologie blockchain peut effectivement contribuer à la réalisation de ses missions, en veillant à ce qu’elle ne génère pas de charges supplémentaires pour les opérateurs, une concertation entre les administrations concernées et des acteurs issus du secteur privé pourrait bien entendu se mettre en place afin de développer des applications blockchain concrètes sous la forme de projets.

La réutilisation de technologies concrètes actuellement en cours de développement dans le G-Cloud pourrait également être envisagée. Il convient cependant de garder à l’esprit qu’une fois que les différentes modalités d’utilisation de cette technologie par l’Agence auront été définies avec précision, il conviendra alors de sensibiliser et inciter les différents maillons de la chaîne alimentaire à y recourir à leur tour.

N. B. : G-Cloud est un consortium d’établissements publics qui s’engagent à partager leur expertise et leurs services en technologies innovatrices (par exemple share point).

b) CERVA

Pour le CERVA, la collaboration avec le secteur privé n’est possible que moyennant la mise en place d’un cadre ad hoc pour une telle collaboration, dès lors que les données de l’entreprise doivent être utilisées de manière adaptée à chaque collaboration.

c) SPP Intégration sociale

Le SPP Intégration sociale est ouvert à participer à toute initiative visant à une évolution du mode d'échange et de certification des données échangées, si celle-ci apporte une plus-value au niveau de l'efficacité, de la sécurisation et des coûts de ces échanges. Dans la mesure où nombre d'autres institutions utilisent le même service, le SPP Intégration sociale ne peut être seul l'initiateur, voir le maître d'œuvre d'un projet d'une telle envergure. Il revient entre autres à la BCSS et aux autres institutions du domaine concerné de rechercher, d'initier et de coordonner un tel projet en collaboration avec les partenaires impliqués, CPAS ou autres institutions de la sécurité sociale. Le secteur privé dans ce cas ne pourrait jouer un rôle que dans le support technique d’un tel projet.

D) Domaine « Défense »

Au niveau du ICT, les priorités actuelles de la Défense vont à la consolidation et l’expansion des systèmes ERP centralisés existants et à la cybersecurity.

La Défense souhaite s’aligner sur les initiatives et les synergies découlant de l’Agenda digital 2017. La Défense soutient également les initiatives fédérales dans le contexte du « redesign » de l’administration fédérale.

E) Domaine « Pensions »

1) Le domaine dans lequel la technologie « blockchain » pourrait être utilisée est celui des paiements du Service fédéral des pensions (SFP).

2) & 3) Le SFP travaille en étroite collaboration avec le secteur bancaire pour le paiement des pensions et cette collaboration a déjà permis de nombreuses simplifications dans les processus de paiements tant pour l’administration que pour le citoyen.

Une des banques avec laquelle le SFP travaille a proposé qu’éventuellement celui-ci soit pilote.

Mais avant d’envisager cette possibilité, il est nécessaire que le SFP s’assure de toute la sécurité informatique de cette nouvelle technologie. À cette fin, le SFP a décidé de prendre conseil auprès du Centre pour la cybersécurité afin d’éviter le moindre problème.

F) Domaine « Protection de la vie privée, lutte contre la fraude sociale »

Concrètement, le secrétaire d’État De Backer est en train de développer, dans le cadre de sa politique en matière de vie privée et dans le contexte d’une administration numérique, un passeport « privacy » qui fera appel à la technologie blockchain. Dans le cadre de la loi actuelle sur la protection de la vie privée, chaque service public doit donner au citoyen un aperçu des données dont il dispose sur lui et dans quel but, avec la possibilité pour le citoyen d’adapter ses données, de les mettre à jour, etc. Via la technologie blockchain, les banques de données qui existent dans les services publics souhaitant participer au projet, seront couplées à une appli passeport « privacy » qui sera conçue par un fournisseur IT externe.

Sa note de politique générale 2018 comporte le passage suivant :

« Dans mon exposé précédent d’orientation politique, je vous ai informé de mon souhait de promouvoir le blockchain, cette technologie révolutionnaire en transparence et en efficacité. Un des projets dans lequel le citoyen sait vérifier ses données dans les banques de données publiques, le privacy passport, a été développé sur base de cette technologie. Si une autorité décide d’en faire un projet pilote avec une de ses banques de données, ce projet pourra servir de base d’évaluation. »

Dix trajectoires de modernisation ont été entamées dans le cadre de la réforme des services d’inspection sociale, comprenant notamment des codes et définitions uniformes entre les services, un registre central des recherches, le couplage et l’ouverture de l’ensemble des banques de données utilisées pour tous les services d’inspection, numérisation du back-office, privacy impact assessment (évaluation des facteurs relatifs à la vie privée), etc. Ces trajets de modernisation ont été confiés au groupe de travail « Modernisation de la sécurité sociale » qui a aussi mis au point dans le passé la Dimona, l’e-dossier, ASR, etc. Dans ce cadre, il serait utile d’investiguer les possibilités de blockchain dans le domaine de la sécurité sociale et de la lutte contre la fraude sociale. Le secrétaire d’État De Backer adressera à ce sujet un courrier au président du groupe de travail, M. Koen Snyders.

À moyen terme, il conviendra d’investiguer et d’envisager les aspects suivants :

– couplage de banques de données des pouvoirs publics (entre autres dans le cadre de la lutte contre la fraude sociale, transformation numérique des pouvoirs publics, etc.) via la technologie blockchain à l’avenir ;

– perception des cotisations sociales via la technologie blockchain à l’avenir ;

– versement d’allocations via la technologie blockchain à l’avenir ;

– coopération avec d’autres États membres (entre autres dans la lutte contre la fraude sociale) via la technologie blockchain à l’avenir ;

– etc.

A) Domein « Digitale agenda »

1) Binnen het beleidsdomein van de federale overheidsdienst Beleid en Ondersteuning (FOD BOSA) / directoraat generaal Digitale Transformatie (DG DT) en meer bepaald vanuit het domein Innovatie, wordt transversaal gekeken naar de rol die deze technologie zou kunnen spelen in het kader van de digitale transformatie bij de overheid. In het licht daarvan is sinds 30 maart 2017 een transversale werkgroep actief op initiatief en onder aansturing van de FOD BOSA / DG DT. Binnen deze werkgroep zijn alle beleidsniveau’s vertegenwoordigd, samen met een aantal expertisecentra. De werkgroep, die zich de Blockchain Coalition noemt, bevat vertegenwoordigers uit Antwerpen, Brussel, Vlaanderen, de Fédération Wallonie-Bruxelles, een vertegenwoordiger voor de Duitstalige Gemeenschap, Agence du numérique, Ensemblesimplifions, Centrum voor informatica voor het Brusselse Gewest (CIBG), Digipolis, DG DT, Smals, V-ICT-OR (Vlaamse ICT Organisatie) en de Dienst voor administratieve vereenvoudiging (DAV). De objectieven van deze werkgroep zijn dubbel : enerzijds bekijken hoe processen tussen verschillende overheidsniveaus op een creatieve en gecoördineerde wijze geoptimaliseerd kunnen worden om eventuele blockchainoplossingen mogelijk te maken. De werkgroep doet dat door in verschillende transversale teams processen dwars door alle niveau’s heen, in kaart te brengen en op zoek te gaan naar mogelijke problemen, opportuniteiten tot vereenvoudiging of schrapping, enz. Het tweede objectief is om een technologisch platform aan te bieden waarop iedereen blockchain-nodes kan delen om toe te laten elkaars ervaring te delen. Dit wordt door Smals opgezet. De specifieke processen die geanalyseerd worden zijn zogenaamde life events : geboorte & overlijden, verhuizen, een diploma verwerven.

2) Eerder dan echte piloten op te starten worden « proofs of concept » (PoC) uitgewerkt, zowel binnen de context van de Blockchain Coalition (waar ook een technologieplatform wordt opgezet om dat mogelijk te maken) als binnen het domein Innovatie van de FOD BOSA / DG DT. Zo lopen vandaag al diverse initiatieven waarin bekeken wordt op welke manier en rond welke use-cases er blockchain proofs of concept kunnen worden opgestart. Idealiter is daar ook steeds een « sponsor », een administratie, bij betrokken en wordt samengewerkt met externe partners, in de geest van open innovatie. Voor wat betreft de use-case « identificatie van buitenlanders » gaat het om een startup. Voor wat betreft een mogelijke PoC rond certificatie van documenten betreft het een bedrijf. Daarnaast trachten we, via de Blockchain Coalition, het opzetten van (transversale) PoC’s binnen andere beleidsniveau’s te accelereren.

3) De verschillende partners binnen de Blockchain Coalition hebben concrete PoC’s klaar of gepland. Door deze in de nabije toekomst op een gemeenschappelijk test-platform te delen winnen alle partners tijd en kan er efficiënt kennis gedeeld worden. Wat de Nederlandse Blockchain Coalition betreft kan bevestigd worden dat er goede contacten worden onderhouden om ook van elkaar te leren.

B) Domein « Ontwikkelingssamenwerking »

Wat betreft de administratieve processen in de wereld van de ontwikkelingssamenwerking kan ik u bevestigen dat een aantal van de partners van het Belgische Ontwikkelingsbeleid momenteel experimenteren met de mogelijkheden die blockchain biedt.

Zo heeft de Wereldvoedselorganisatie (WFP) een programma opgestart, genaamd « building blocks », om de uitkering van cash hulp middels het gebruik van blockchain goedkoper, veiliger en sneller te maken. De resultaten van dit pilootproject – indien succesvol – kunnen door de bredere humanitaire gemeenschap nadien worden overgenomen. Ik volg dit pilootproject van WFP van nabij en de administratie staat hieromtrent in contact met de WFP verantwoordelijken.

Ik onderzoek actief op welke manier ik kan tussenkomen om de Belgische privé sector te betrekken in het uitwerken van blockchain innovaties die de humanitaire en ontwikkelingswereld ten goede komen.

C) Domein « Veiligheid voedselketen, onderzoek in diergeneeskunde en agrochemie, maatschappelijke integratie »

1)

a) Federaal Agentschap voor de veiligheid van de voedselketen (FAVV)

Alhoewel de blockchaintechnologie binnen het FAVV als optie wordt onderzocht, is nog niet duidelijk waarop deze de administratieve processen concreet kan vereenvoudigen of versnellen.

Rond blockchaintechnologie werden reeds meerdere verkennende gesprekken (onder andere met het research center van Smals) gevoerd en het Agentschap volgt de evolutie van deze technologie natuurlijk aandachtig.

N. B. : Smals is een gemeenschappelijke ICT-organisatie van Belgische overheidsdiensten.

b) Centrum voor onderzoek in diergeneeskunde en agrochemie (CODA)

In het kader van het beschikbaar maken van wetenschappelijke data voor onderzoek zijn er voor het CODA verschillende opties, indien het wetenschappelijk kader juridisch en inhoudelijk degelijk onderbouwd is. Het CODA ziet mogelijkheden in het kader van « high performance computing », indien de integriteit van de gegevens verzekerd kan worden.

Om te kunnen starten met de « blockchaintechnologie » is het belangrijk een goede algemene strategie te ontwikkelen en een onderscheid te maken tussen wat wel en wat niet gerealiseerd kan worden met deze gegevens. Deze denkoefening is nog niet ten einde.

Het CODA heeft nog geen stappen gezet om de blockchaintechnologie te implementeren, gelet op de lopende projecten met het oog op de centralisatie van de gegevens, onder andere in het kader van meerdere integratie- en fusieprojecten die gelijktijdig beheerd worden.

c) Programmatorische overheidsdienst (POD) Maatschappelijke Integratie

De « blockchaintechnologie » wordt vooral gebruikt in de financiële sector, die er een middel in ziet om de veiligheid te garanderen van zijn elektronische transacties, zonder een controlesysteem op te zetten dat steunt op één centrale autoriteit : er wordt gesteund op een netwerk van computers dat de transacties « onuitwisbaar » maakt.

Het gebruik van « blockchains » in een andere context, met name die van de federale administraties, zou een opportuniteit kunnen zijn voor onze organisaties, maar we moeten eerst de domeinen preciseren waarvoor deze technologie een meerwaarde kan betekenen.

In het kader van de maatschappelijke bescherming staat de POD Maatschappelijke Integratie permanent in contact met zijn 589 openbare centra voor maatschappelijk welzijn (OCMW) : deze uitwisselingen zouden een domein kunnen vormen waarin we op zoek zouden kunnen gaan naar toepassingsmogelijkheden voor de « blockchains ».

Laten we er evenwel aan herinneren dat de administratie van minister Ducarme al deelneemt aan een systeem voor het delen van informatie als beheerder van het secundair netwerk van de sociale zekerheid – er worden niet noodzakelijk financiële gegevens uitgewisseld – in een hoogbeveiligde omgeving die georganiseerd en gecontroleerd wordt door een derde, de Kruispuntbank van de sociale zekerheid (KSZ). De controle is hier natuurlijk gecentraliseerd bij deze actor-leverancier.

2)

a) FAVV

Het FAVV is bereid om mee te werken aan projecten die de blockchaintechnologie impliceren (al dan niet in overleg met de andere overheden en de gefedereerde entiteiten).Twee domeinen waarin de bruikbaarheid van de blockchaintechnologie momenteel het voorwerp uitmaakt van een bijzondere aandacht, zijn, enerzijds, de tracering van de verschillende schakels binnen de voedselketen en, anderzijds de exportcertificatie.

Er zijn in dit stadium evenwel nog geen uitvoerige analyses gebeurd over deze twee luiken. Daarom bevinden deze zich nog in de verkennende fase. Er werd nog geen enkel tijdschema vastgelegd.

Naast deze twee domeinen die in het belang zijn van de operatoren, biedt deze technologie tevens nieuwe mogelijkheden in de strijd tegen voedselfraude en in het versterken van het vertrouwen van de consument. Over het algemeen staat de blockchaintechnologie garant voor openheid en transparantie.

b) CODA

Vanuit de wetenschappelijke achtergrond van het CODA, en het feit dat er middelen vrijgemaakt zullen worden voor concrete doeleinden of rapporten (wetenschappelijke projecten), is de prioriteit en de core business van de huidige IT organisatie gericht op het ondersteunen van deze projecten. De huidige organisatie is door haar werkzaamheden en gewenste opleveringen niet in staat om nu pilots op te starten, maar ziet wel mogelijkheden om binnen een termijn van vijf jaar, afhankelijk van de IT strategie die goedgekeurd wordt, de nodige basis en kennis te vergaren voor deelname aan dit type van initiatief.

De thema’s zouden vooral gerelateerd zijn aan wetenschappelijke analyse, processen en data. Het zal in veel mindere mate gaan om administratieve processen.

Het « ownership » blijft een heikel punt in wetenschappelijk IT werk (en in de gegevensbescherming).

c) POD Maatschappelijke Integratie

De POD Maatschappelijke Integratie staat niet in direct contact met de burger : zijn partners zijn de OCMW’s en de verenigingen die in het verlengde liggen van zijn bevoegdheden. Net zoals de OCMW’s, ontvangt en behandelt hij gegevens die afkomstig zijn van verschillende authentieke bronnen en van verschillende organisaties die professioneel met hem verbonden zijn. Er worden tussen hen ook gegevens uitgewisseld. Al deze gegevens passeren verplicht langs de KSZ.

De KSZ fungeert dus als draaischijf voor alle informatie in verband met de sociale sector in het algemeen. Zij garandeert dat de uitwisselingen die plaatsvinden, toegelaten (in het kader van het sectoraal comité), beveiligd en getraceerd zijn. In deze context zou de « blockchaintechnologie » een alternatief kunnen zijn voor de behandelingen of voor een deel van de behandelingen en archiveringen die worden uitgevoerd door de KSZ. Het zou echter gaan om een integrale herziening van de wijze waarop gegevens in de sociale sector worden gecommuniceerd en overgedragen.

3)

a) FAVV

Zodra het FAVV concreet gedefinieerd zal kunnen hebben hoe de blockchaintechnologie daadwerkelijk een bijdrage kan leveren tot zijn opdrachten, waarbij het erop toeziet dat zij geen bijkomende lasten veroorzaakt voor de operatoren, zou er natuurlijk overleg kunnen plaatsvinden tussen de betrokken administraties en de actoren uit de privésector om concrete blockchaintoepassingen uit te werken onder de vorm van pilots.

Het hergebruik van concrete technologieën die momenteel worden uitgewerkt binnen de G-Cloud, zou ook in overweging genomen kunnen worden.

We mogen echter niet vergeten dat zodra de verschillende gebruiksmodaliteiten van deze technologie door het Agentschap nauwkeurig gedefinieerd zullen zijn, de verschillende schakels van de voedselketen gesensibiliseerd en aangemoedigd zullen moeten worden om er ook gebruik van te maken.

N. B. : G-Cloud is een consortium van publieke instellingen die zich engageren om hun expertise en diensten in innovatieve technologieën te delen (bijvoorbeeld share point).

b) CODA

De samenwerking met de privésector is voor het CODA natuurlijk mogelijk, mits de invoering van een ad hoc kader dat het aangepaste gebruik mogelijk maakt van de gegevens van de partneronderneming.

c) POD Maatschappelijke Integratie

De POD Maatschappelijke Integratie staat ervoor open om deel te nemen aan elk initiatief dat een evolutie voor ogen heeft van de wijze waarop gegevens worden uitgewisseld en waarop de uitgewisselde gegevens worden gecertificeerd, als dit een meerwaarde biedt op het vlak van de efficiëntie, de beveiliging en de kosten van deze uitwisselingen. Voor zover veel andere instellingen dezelfde dienst gebruiken, kan de POD Maatschappelijke Integratie niet de enige initiatiefnemer zijn, of de opdrachtgever van een project van een dergelijke omvang. Het is onder andere aan de KSZ en de andere instellingen uit het betrokken domein om een dergelijk project te onderzoeken, het initiatief ervoor te nemen en te coördineren in samenwerking met de betrokken partners, de OCMW’s of andere instellingen van de sociale zekerheid. De privésector zou in dit geval enkel een rol kunnen spelen in de technische ondersteuning van een dergelijk project.

D) Domein « Defensie »

De huidige prioriteiten bij Defensie op het vlak van ICT gaan naar het consolideren en verder uitbreiden van de bestaande gecentraliseerde ERP-systemen en cyber-security.

Defensie wenst zich verder af te lijnen op de initiatieven en synergieën voortkomend uit de Digitale Agenda 2017.

Defensie steunt tevens de federale initiatieven binnen de context van de « redesign » van de federale overheid.

E) Domein « Pensioenen »

1) Het domein waarbinnen blockchaintechnologie zou kunnen worden gebruikt, is dat van de betalingen van de Federale Pensioendienst (FPD).

2) & 3) De FPD werkt nauw samen met de banksector voor de pensioenbetalingen en deze samenwerking heeft al voor talrijke vereenvoudigingen in de betaalprocessen gezorgd, zowel voor de administratie als voor de burger.

Eén van de banken waarmee de FPD samenwerkt heeft zich opgegeven om eventueel een proefproject te starten.

Maar vooraleer deze mogelijkheid te bespreken, moet de FPD zich ervan verzekeren dat deze nieuwe technologie veilig is. Daartoe heeft de FPD beslist om raad te vragen aan het Centrum voor cybersecurity om problemen te voorkomen.

F) Domein « Privacy en bestrijding sociale fraude »

Concreet is staatssecretaris De Backer binnen zijn beleid van privacy binnen een digitale overheid bezig met ontwikkeling van een privacy paspoort, waarbij gebruik gemaakt zal worden van blockchaintechnologie. Binnen de huidige privacywet moet elke overheidsdienst de burger inzicht verschaffen in welke gegevens hij voor welke doeleinden over hem / haar bijhoudt, met ook de mogelijkheid voor de burger om zijn / haar gegevens aan te passen, te actualiseren, enz. Via blockchaintechnologie zullen bestaande databanken bij overheidsdiensten die in het project wensen te participeren gekoppeld worden aan een app « privacy paspoort ». Dit wordt door een externe IT-leverancier ontwikkeld.

In zijn beleidsbrief 2018 staat het volgende :

« In mijn vorige algemene beleidsverklaring heb ik u kennis gegeven van mijn wens om de blockchain te promoten, die vooruitstrevende technologie in transparantie en doelmatigheid. Één van de projecten waardoor de burger zijn gegevens kan nakijken in de openbare databanken, het privacy paspoort, werd ontwikkeld op basis van deze technologie. Indien een overheid beslist om dit om te vormen tot een pilootproject met één van zijn databanken, dan kan dat project dienen als evaluatiebasis. »

Binnen het kader van de hervorming van de sociale inspectiediensten zijn er tien moderniseringstrajecten opgestart. Onder meer uniforme codes en definities tussen diensten, centraal kadaster van onderzoeken, koppeling en openstelling van alle aangewende databanken voor alle inspectiediensten, digitalisering van de back-office, privacy impact assessment, enz. Deze moderniseringstrajecten werden toevertrouwd aan de werkgroep Modernisering sociale zekerheid, die in het verleden ook de Dimona, e-dossier, ASR, enz., ontwikkeld hebben. In dat kader zou het nuttig zijn de mogelijkheden van blockchain op het vlak van sociale zekerheid en sociale fraudebestrijding verder te onderzoeken. Staatssecretaris De Backer zal hiertoe een schrijven richten aan de voorzitter van de werkgroep, de heer Koen Snyders.

Op middellange termijn zijn volgende zaken verder te onderzoeken en overwegen :

– koppelen van databanken overheid (onder meer in kader van sociale fraudebestrijding, digitalisering overheid, enz.) in de toekomst via blockchaintechnologie ;

– inning van sociale bijdragen in de toekomst via blockchaintechnologie ;

– uitbetaling van uitkeringen op termijn via blockchaintechnologie ;

– samenwerking met andere lidstaten (onder andere sociale fraudebestrijding) in de toekomst via blockchaintechnologie ;

– enz.