SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2016-2017 Zitting 2016-2017
________________
22 décembre 2016 22 december 2016
________________
Question écrite n° 6-1223 Schriftelijke vraag nr. 6-1223

de Philippe Mahoux (PS)

van Philippe Mahoux (PS)

à la ministre des Affaires sociales et de la Santé publique

aan de minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid
________________
Maladie de Lyme - Prévention - Détection - Test fiable - Plan d'action national - Mise en œuvre - Collaboration avec les entités fédérées - Maladie professionnelle - Reconnaissance Ziekte van Lyme - Preventie - Opsporing - Betrouwbare test - Nationaal actieplan - Uitwerking - Samenwerking met de deelstaten - Beroepszieke - Erkenning 
________________
prévention des maladies
maladie infectieuse
maladie professionnelle
voorkoming van ziekten
infectieziekte
beroepsziekte
________ ________
22/12/2016Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 26/1/2017)
1/2/2017Rappel
15/2/2017Antwoord
22/12/2016Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 26/1/2017)
1/2/2017Rappel
15/2/2017Antwoord
________ ________
Question n° 6-1223 du 22 décembre 2016 : (Question posée en français) Vraag nr. 6-1223 d.d. 22 december 2016 : (Vraag gesteld in het Frans)

En France, un plan national a été lancé en septembre 2016 par rapport à une maladie transmise par les tiques : la maladie de Lyme. Certains parlent d'un réel scandale sanitaire français autour de cette maladie en dénonçant des tests déficients, une maladie sous-estimée et également un silence des autorités.

Selon l'Institut national de la recherche agronomique (INRA), les activités en forêt et en plein air multiplieraient considérablement les risques. On pense évidemment aux promeneurs mais également aux travailleurs exerçant dans diverses activités en forêt.

Si officiellement la maladie est décelée par le test Elisa (enzyme-linked immunosorbent assay, méthode immuno-enzymatique), elle se soignerait vite et bien par antibiotiques.

De plus en plus de médecins et associations de malades remettent cependant en cause cette thérapie et estiment que les antibiotiques ne suffisent pas toujours à éradiquer la maladie.

Celle-ci pourrait en effet ne se déclarer que des années après la piqûre à la faveur d'une baisse des défenses immunitaires, et devenir chronique.

En outre, le Haut conseil pour la santé publique (HCSP) aurait émis des doutes sur le test ELISA pratiqué. Il aurait recommandé que celui-ci soit amélioré car, en plus de la borrélie – responsable de la maladie de Lyme –, il existe une vingtaine d'autres espèces de borrelia.

Le test Elisa n'en détecterait que trois, avec de plus une proportion élevée de cas où ce test reste négatif malgré la maladie. Existe-t-il d'autres tests, qui permettraient de déceler cette maladie de manière fiable à 100 % ?

Outre la complexité du diagnostic et du traitement, le volet prévention des maladies vectorielles à tiques en général, et de la maladie de Lyme en particulier, représente une priorité sanitaire.

Ce dossier est transversal et je souhaiterais savoir s'il a déjà été abordé, via notamment des collaborations avec les entités fédérées, je pense ici à la Conférence interministérielle de la Santé. Quel est l'état de cette question qui suscite la mise en place d'un plan d'action national en France ?

Qu'en est-il également de la reconnaissance de la maladie comme maladie professionnelle pour les secteurs d'activités concernés ?

 

In september 2016 werd in Frankrijk een nationaal plan gelanceerd voor een ziekte die overgedragen wordt door teken: de ziekte van Lyme. Sommigen spreken van een echt Frans gezondheidsschandaal rond deze ziekte: gebrekkige testen, een onderschatte ziekte en ook een stilzwijgen van de overheid.

Volgens het Institut National de la Recherche Agronomique (INRA) vormen activiteiten in open lucht en in bossen een aanzienlijk risico. Men denkt uiteraard aan wandelaars, maar ook aan werknemers die opdrachten uitvoeren in bossen.

Als de ziekte wordt opgespoord via de ELISA-test (enzyme-linked immunosorbent assay, immuno-enzymatische methode) kan ze snel en goed met antibiotica worden behandeld.

Steeds meer artsen en patiëntenverenigingen trekken deze therapie echter in twijfel en gaan ervan uit dat de ziekte niet volledig met antibiotica kan worden genezen.

De ziekte kan zich soms pas jaren na een beet manifesteren door een verminderde immuniteit en chronisch worden.

Bovendien heeft le Haut Conseil pour la Santé Publique (HCSP) twijfels bij de ELISA-test. Er wordt aangeraden de test te verbeteren, want naast de borrelia die verantwoordelijk is voor de ziekte van Lyme, bestaan er een twintigtal andere soorten borrelia.

De ELISA-test detecteert maar drie soorten borrelia, met als gevolg dat de test in heel wat gevallen negatief aangeeft, hoewel de patiënt de ziekte heeft. Bestaan er andere testen, die deze ziekte met 100% betrouwbaarheid opsporen?

Behalve de ingewikkelde diagnostiek en behandeling, is de preventie van vectorziekten die veroorzaakt worden door teken, en de ziekte van Lyme in het bijzonder, een prioriteit op het vlak van gezondheid.

Dit is een transversale aangelegenheid en ik wens te weten of er al overleg is geweest met de deelstaten. Ik denk hierbij aan de Interministeriële Gezondheidsconferentie. Wat is de stand van zaken van dit probleem waarvoor in Frankrijk een nationaal actieplan werd opgezet?

Hoe zit het met de erkenning van deze ziekte als beroepsziekte voor de betrokken sectoren?

 
Réponse reçue le 15 février 2017 : Antwoord ontvangen op 15 februari 2017 :

1)

Les recommandations actuelles du EUCALB (European Concerted Action on Lyme Borreliosis) préconisent toujours l’utilisation de la sérologie (détection d’anticorps par ELISA et confirmation par Western Blot) comme premier choix pour le diagnostic de la maladie de Lyme. Puisque les anticorps peuvent persister des années dans le corps, leur présence ne signifie pas nécessairement que la personne souffre d’une infection aiguë, d’où la difficulté de l’interprétation du résultat en absence de symptômes typiques de la maladie. De façon générale, la méthode de diagnostic la plus sûre est de montrer directement la présence du pathogène (et non des anticorps). Pour la maladie de Lyme, ces techniques (examen direct, PCR, histologie) sont toutefois peu sensibles (résultats faux négatifs) à cause de la charge faible des bactéries dans les tissus et dans les liquides. La PCR peut toutefois être une aide au diagnostic en cas de manifestations cutanées et articulaires de Lyme, même si la sensibilité du test est également inférieure à 100% (68 à 85%). Dans les atteintes neurologiques, la PCR a peu de place (sensibilité entre 10 et 50%) et elle n’est pas recommandée pour des analyses sur le sérum/sang.  L’utilisation du marqueur immunologique CXL13 peut apporter une aide au diagnostic d’une neuroborréliose précoce, mais ce marqueur n’est pas spécifique pour la maladie de Lyme.

Actuellement, aucun test ne permet donc de confirmer ou infirmer le diagnostic de la maladie de Lyme avec 100% de fiabilité. Le diagnostic se base sur l’anamnèse, les signes cliniques et sur base des tests disponibles (délai de plus de 4 à 6 semaines après une morsure de tique pour la sérologie). Ceci est le cas pour d’autres maladies infectieuses.

Il faut noter que beaucoup de problèmes rapportés par rapport aux tests sérologiques sont le résultat de leur mauvaise utilisation, comme notamment un test effectué trop tôt après une morsure de tique (avant l’apparition des anticorps dans le sang), une prise de sang réalisée après un traitement avec antibiotiques (qui peuvent perturber le développement d’anticorps) ou encore une prescription du test en présence de signes aspécifiques (fatigue, douleurs musculaires, troubles de concentration, etc.) et donc difficilement interprétable.

Le Centre National de Référence Borrelia (UCL) précise également qu’aujourd’hui, on en est à la quatrième génération de tests, qui sont beaucoup plus sensibles et spécifiques que les premiers tests mis sur le marché, que les laboratoires sont tenus de participer à des contrôles de qualité externe pour évaluer la performance du kit utilisé et que les tests sérologiques utilisés en Belgique utilisent des antigènes des espèces de Borrelia burgdorferi s.l. pathogènes les plus fréquentes en Europe. D’autres bactéries pathogènes du complexe Borrelia ne sont effectivement pas détectées, notamment Borrelia miyamotoi. Cet espèce ne cause toutefois pas la maladie de Lyme (mais une fièvre récurrente), deux études en Belgique ont montré un taux d’infection des tiques faible d’environ 1% (Cochez et al., 2015 et Heylen et al., 2016) et pour cet espèce, le diagnostic peut être posé par d’autres techniques que la sérologie (PCR). Il existe beaucoup d’autres espèces de Borrelia, mais pour lesquels la pathogénicité n’a pas été démontrée.

Différentes équipes internationales continuent à réaliser des études pour mettre au point des nouvelles approches diagnostiques, mais celles-ci sont encore au stade de recherche.  

2) Le 24 mars 2016 la conférence interministerielle mixte envirronement et santé donne son accord pour des actions de sensibilisation & communication concernant la sensibilisation de la population et des professionnels de la santé. Les objectifs sont d’éviter les morsures, en cas de morsure enlever les tiques correctement aussi vite possible, et avoir une meilleure connaissance de la maladie de Lyme par les recommandations BAPCOC. En outre le CIMES prend des mesures la réduction des populations de tiques dans les jardins, crèches, écoles et zones récréatives. Une preimère étape 1 est l'évaluation scientifique de l’efficacité des méthodes ecofriendly alternatives aux acaricides.

Un groupe de travail interdisciplinaire au sein du NEHAP (National Environment and Health Action Plan) prépare un plan pour la prévention et le contrôle des maladies transmises par les tiques en Belgique.

3)  

La maladie de Lyme est une maladie professionnelle reconnue en Belgique, sur base de la documentation du diagnostic et d’un dossier bien élaboré. Selon l’arrêté royal du 4 août 1996 concernant la protection des travailleurs contre les risques liés à l'exposition à des agents biologiques au travail (Moniteur belge 1.10.1996), le pathogène Borrelia burgdorferi appartient au groupe de danger numéro 2, soit un agent qui peut provoquer une maladie chez l'homme et constituer un danger pour les travailleurs, pour lequel la propagation dans la collectivité est improbable et pour lequel il existe généralement une prophylaxie ou un traitement efficace.

Volgens de Europese aanbevelingen van EUCALB (European Concerted Action on Lyme Borreliosis is serologie (opsporing van antilichamen via ELISA en bevestiging door Western Blot) tot op heden nog steeds de laboratoriumtest die de voorkeur geniet voor de diagnose van de ziekte van Lyme. Aangezien antilichamen jaren aanwezig kunnen blijven in het lichaam, duidt hun aanwezigheid echter niet noodzakelijk op een acute infectie, waardoor het moeilijk is om een positief resultaat te interpreteren in afwezigheid van typische symptomen van de ziekte. Algemeen is de meest betrouwbare methode voor de diagnose van een ziekte het direct aantonen van de pathogeen zelf (in plaats van de antilichamen ertegen). Voor de ziekte van Lyme zijn deze technieken (rechtstreeks onderzoek, PCR, histologie) echter weinig gevoelig (vals negatieve resultaten mogelijk) wegens het lage aantal bacteriën in de weefsels en vloeistoffen. PCR kan wel een hulpmiddel zijn voor de diagnose bij manifestaties ter hoogte van de huid en de gewrichten, ook al is de gevoeligheid minder dan 100% (68-85%). Voor neurologische manifestaties is PCR weinig aangewezen (gevoeligheid tussen 10 en 50%) en de techniek is ook niet aangewezen voor analyse van serum/bloed. Verder kan het gebruik van de immunologische merker CXL13 helpen bij de diagnose van vroege neuroborreliose, maar deze merker is niet specifiek voor de ziekte van Lyme.

Momenteel is er dus geen test die toelaat om met 100% betrouwbaarheid een diagnose van Lyme te stellen of te weerleggen. De diagnose baseert zich op de anamnese, de klinische symptomen en op de bestaande tests (serologie pas 4 tot 6 weken na een tekenbeet). Dit geldt ook voor andere infectieziekten. 

Er moet opgemerkt worden dat veel van de problemen die toegekend worden aan serologische tests te wijten zijn aan het verkeerd gebruik ervan, zoals het vroegtijdig uitvoeren van de test (voor het verschijnen van antilichamen in het bloed), bloedonderzoek na behandeling met antibiotica (waardoor de ontwikkeling van antilichamen kan verstoord zijn) of voorschrift van de test voor niet-specifieke symptomen (vermoeidheid, spierpijn, verminderde concentratie, enz.) met moeilijke interpretatie van het resultaat.

Het Nationaal Referentiecentrum voor Borrelia (UCL) verduidelijkt ook dat tegenwoordig vierde generatietesten gebruikt worden, die veel gevoeliger en specifieker zijn dan de eerste tests op de markt. Verder moeten laboratoria in België ook deelnemen aan externe kwaliteitscontroles om de prestaties van de gebruikte kits te evalueren en zijn de huidige tests gebaseerd op de meest voorkomende pathogene species van Borrelia burgdorferi sl in Europa. Het klopt dat andere pathogene bacteriën van het Borrelia complex, zoals Borrelia Miyamotoi niet gedetecteerd worden door de serologietesten voor Lyme borreliosis. Dit species veroorzaakt echter geen ziekte van Lyme (wel recurrente koorts), twee studies in België toonde een lage infectiegraad van ongeveer 1% aan bij teken (Cochez et al., 2015 en Heylen et al., 2016) en voor dit species kan de diagnose gesteld worden via andere technieken dan serologie (PCR). Verder zijn er nog vele andere soorten van Borrelia, maar waarvoor de pathogeniciteit niet is aangetoond.

Verschillende internationale teams blijven studies uitvoeren om nieuwe diagnostische methoden te ontwikkelen, maar deze studies zijn nog in het onderzoeksstadium. 

2)

Op 24 maart 2016 verleende de Gemengde interministeriële conferentie leefmilieu en gezondheid haar goedkeuring voor het sensibiliseren en communicatie met betrekking tot de bevolking en de beroepsbeoefenaars van de gezondheidszorg. De doelstellingen zijn om tekenbeten te voorkomen, bij een beet, het zo snel mogelijk en correct verwijderen van de teken, en een betere kennis over de ziekte van lyme middels de BAPCOC-aanbevelingen te verzekeren. Bovendien neemt de GICLG maatregelen ter beperking van de tekenpopulaties in tuinen, crèches, scholen en recreatiegebieden. Een eerste stap is de wetenschappelijke beoordeling van de doeltreffendheid van de milieuvriendelijke alternatieven voor mijten verdelgende middelen (acariciden).

Een interdisciplinaire werkgroep binnen NEHAP (National Environment and Health Action Plan) bereidt een plan voor om de preventie en bestrijding van ziekten die door teken worden overgedragen in België.  

3)

De ziekte van Lyme is een erkende beroepsziekte in België, mits een gedocumenteerde diagnose en een goed opgebouwd dossier. Volgens het koninklijk besluit van 4 augustus 1996 betreffende de bescherming van de werknemers tegen de risico's bij blootstelling aan biologische agentia op het werk (Belgisch Staatsblad 1.10.1996) behoort de pathogeen Borrelia burgdorferi tot de gevaargroep 2, namelijk een agens dat bij de mens een ziekte kan veroorzaken en een gevaar voor de werknemers kan opleveren maar waarvoor het onwaarschijnlijk is dat het zich onder de bevolking verspreidt en waarvoor er gewoonlijk een effectieve profylaxe of behandeling bestaat.