SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2015-2016 Zitting 2015-2016
________________
5 octobre 2016 5 oktober 2016
________________
Question écrite n° 6-1051 Schriftelijke vraag nr. 6-1051

de Christie Morreale (PS)

van Christie Morreale (PS)

au ministre des Classes moyennes, des Indépendants, des PME, de l'Agriculture, et de l'Intégration sociale

aan de minister van Middenstand, Zelfstandigen, KMO's, Landbouw en Maatschappelijke Integratie
________________
Pesticides et herbicides - Utilisation - Jardineries - Information obligatoire des consommateurs - Manquements - Contrôles - Agence fédérale de sécurité de la chaîne alimentaire (AFSCA) - Missions Bestrijdigingsmiddelen - Gebruik - Tuincentra - Verplichte informatie voor de verbruikers - Tekortkomingen - Controle - Maatregelen 
________________
pesticide
jardin familial
Agence fédérale pour la sécurité de la chaîne alimentaire
information du consommateur
substance dangereuse
santé publique
risque sanitaire
protection de l'environnement
produit phytosanitaire
herbicide
verdelgingsmiddel
particuliere tuin
Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen
consumentenvoorlichting
gevaarlijke stof
volksgezondheid
gevaren voor de gezondheid
milieubescherming
fytosanitair product
onkruidverdelger
________ ________
5/10/2016Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 3/11/2016)
3/11/2016Antwoord
5/10/2016Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 3/11/2016)
3/11/2016Antwoord
________ ________
Question n° 6-1051 du 5 octobre 2016 : (Question posée en français) Vraag nr. 6-1051 d.d. 5 oktober 2016 : (Vraag gesteld in het Frans)

Depuis plusieurs mois, les organisations Velt, Inter-environnement Wallonie et Natagora visitent des dizaines de jardineries et ont pu constater que, dans la majorité des cas, les magasins ne respectent pas les dispositions légales en matière d'utilisation des pesticides.

Les manquements constatés sont nombreux :

– non-respect des obligations d'affichage en magasin : depuis le début l'année 2016, les magasins doivent afficher deux panneaux, l'un reprenant les questions à se poser avant d'utiliser un pesticide, l'autre renseignant les moyens de lutte alternatifs disponibles ;

– méconnaissance de la législation régionale sur la protection des eaux de surface ;

– conseils inadéquats sur les équipements de protection individuelle. Par exemple, le port des équipements de protection individuelle : le fait de porter des gants adéquats – en nitrile ou en néoprène – permet de réduire de 90 % les risques d'exposition. Il est donc indispensable de les porter. Pourtant, seule la moitié des vendeurs les recommande, et aucun ne conseille les bons modèles. Or, l'évaluation du risque dans l'autorisation de mise sur le marché considère que l'utilisateur porte des gants adéquats.

L'ensemble de ces questions relèvent de la compétence du Sénat dans la mesure où elles concernent une matière fédérale qui a une influence sur les compétences des entités fédérées en matière d'environnement, de santé publique, de bien-être, de gestion et de protection de l'environnement, …

Alors que les résultats mentionnés dans l'enquête pointent la méconnaissance des vendeurs, il semblerait que les obligations associées aux lieux de vente de pesticides précisées dans l'arrêté royal du 4 septembre 2012 relatif au programme fédéral de réduction des pesticides, en ce compris leur utilisation compatible avec le développement durable, ne soient pas contrôlées.

1) Comment pouvez-vous aujourd'hui me certifier que ces vendeurs, demain, informeront les consommateurs des dangers de ces produits ? Comment garantir qu'ils proposeront des alternatives aux produits chimiques, comme cela doit normalement être le cas ?

2) Face aux constats relevés par l'enquête, il est nécessaire de réagir rapidement. L'Agence fédérale de sécurité de la chaîne alimentaire (AFSCA) est-elle chargée de contrôler ces magasins ? Dans ce cadre, quelles sont ces missions ?

 

Sedert verschillende maanden hebben de organisaties Velt, Inter-environnement Wallonie en Natagora tientallen tuincentra bezocht. Ze hebben daar vastgesteld dat in het merendeel van de gevallen die winkels de wettelijke voorschriften inzake het gebruik van pesticiden niet naleven.

Tal van tekortkomingen werden vastgesteld:

- het niet-naleven van de verplichte vermeldingen in de winkel: sinds begin 2016 moeten de winkels twee borden uithangen, het ene met de vragen die men zich moet stellen voor men een pesticide gebruikt, het andere met de mogelijke alternatieve bestrijdingmiddelen;

- gebrek aan kennis over de gewestelijke regelgeving met betrekking tot de bescherming van het oppervlaktewater;

- onaangepaste adviezen over de vereiste persoonlijke bescherming. Nemen we als voorbeeld de persoonlijke beschermkledij: door het dragen van de gepaste handschoenen - in nitrilrubber of neopreen - kunnen de risico's van de blootstelling met 90% verminderd worden. Slechts de helft van de verkopers beveelt dat aan, en geen enkele vermeldt de geschikte modellen. Bij de evaluatie van het risico voor de toelating om een product op de markt te brengen, wordt ervan uitgegaan dat de gebruiker geschikte handschoenen draagt.

Al die vragen vallen binnen de bevoegdheid van de Senaat aangezien ze betrekking hebben op een federale materie die van invloed is op de bevoegdheden van de deelgebieden inzake leefmilieu, volksgezondheid, welzijn, milieubeheer en -bescherming,...

De resultaten van het onderzoek tonen aan dat de verkopers slecht geïnformeerd zijn, maar de verplichtingen die gekoppeld zijn aan plaatsen waar pesticiden worden verkocht die vermeld worden in het koninklijk besluit van 4 september 2012 betreffende het federaal reductieprogramma van pesticiden, met inbegrip van hun gebruik in het kader van duurzame ontwikkeling, worden blijkbaar niet gecontroleerd.

1) Hoe kunt u mij nu verzekeren dat die verkopers in de toekomst de verbruikers zullen informeren over de gevaren van die producten? Hoe wordt verzekerd dat ze alternatieven zullen voorstellen voor die chemische producten, zoals dat normaal zou moeten gebeuren?

2) Gelet op de gedane vaststellingen, moet er snel gereageerd worden. Kunt u mij zeggen welke maatregelen u in voorkomend geval hebt genomen?

 
Réponse reçue le 3 novembre 2016 : Antwoord ontvangen op 3 november 2016 :

Les manquements dont vous me faites part me sont bien connus et m’ont été rapportés par mes services dès le début du printemps, soit quelques semaines seulement après l’entrée en vigueur des mesures. L’information est venue en premier lieu des représentants des associations de défense de l’environnement et ensuite des représentants de la Région Wallonne qui ont, en outre, testés le fonctionnement du call-center. Mon administration a fait état du dysfonctionnement au Conseil d’avis du NAPAN, le Plan d’Action pour les Pesticides, en mai et a demandé aux représentants de la distribution et ceux de l’industrie des produits phytopharmaceutiques responsables de la mise en place du call-center de remédier à la situation.

Ces représentants ont immédiatement réagi et ont fait part à l’administration des améliorations lors d’une réunion de suivi organisée en juillet 2016. Le call-center a été remis immédiatement en fonction et les distributeurs ont été mis en garde via les moyens d’information du secteur. Ces améliorations ont été constatées par différentes parties, dont les associations de défense de l’environnement qui les ont reconnues lors de la réunion d’octobre du Conseil d’avis du NAPAN. Cependant, le Conseil d’avis du NAPAN a aussi constaté que ces améliorations restent encore insuffisantes à ce jour. Je ne me satisfais pas non plus des résultats enregistrés.

C’est pourquoi, les distributeurs et les producteurs de produits phytopharmaceutiques sont à nouveau fermement invités à rendre compte de la mise en œuvre effective de la législation. A ce stade, je souhaite laisser encore un peu de temps, mais très limité, à ces acteurs pour se mettre en ordre ainsi qu’ils en ont exprimés à mainte fois la volonté. Par ailleurs, les services d’inspection de l'Agence fédérale pour la sécurité de la chaîne alimentaire (AFSCA) et du Service public fédéral (SPF) Santé publique, Sécurité de la Chaîne alimentaire et Environnement disposent de tous les outils nécessaires pour effectuer un contrôle des magasins et des conseils donnés aux clients. Ils dresseront, si nécessaire, les procès-verbaux qui s’imposent afin d’accélérer la mise aux normes.

Avec cette dynamique, je pense que les manquements relatifs à l’affichage de l’information équilibrée sur le lieu de vente devraient rapidement faire partie du passé.

Les problèmes liés à la qualité de l’information fournie par les conseillers sur le lieu de vente ainsi que via le call-center doivent aussi se résorber. Il s’agit dans un premier temps d’identifier clairement les vendeurs/conseillers qui disposent d’une phytolicence de ceux qui n’en disposent pas. Il faut ensuite que les autres vendeurs dirigent systématiquement les clients en demande d’information vers ces conseillers disposant de la phytolicence. Enfin, il faut souligner que la législation (Arrêté royal du 19 mars 2013 pour parvenir à une utilisation des produits phytopharmaceutiques et adjuvants compatible avec le développement durable, article 19) ne prévoit pas que ces vendeurs/conseillers délivrent des informations sur les alternatives aux produits chimiques, comme vous l’écrivez. Ils doivent néanmoins fournir des informations au sujet d’une utilisation sûre des produits phytopharmaceutiques pour l’homme et l’environnement et peuvent également fournir dans ce contexte des informations en matière de produits alternatifs ou « low risk ».

Je souhaite vivement que les alternatives en terme de produits et de solutions moins risquées soient encouragées et développées à l’avenir, bien entendu en concertation avec le secteur. Dans la mesure de nos compétences, et en collaboration avec les Régions, nous informons le public dans ce sens et nous tablons sur une modification de la demande du public auprès des centres de jardinage.

Quoiqu’il en soit, les évolutions observées sur la gamme des produits phytopharmaceutiques pour les amateurs ainsi que sur les conditions de vente de ces produits constituent déjà une évolution forte par rapport au marché existant il y a seulement une dizaine d’années. Nous souhaitons poursuivre cette direction et réduire encore les risques pour les amateurs. C’est dans ce sens que mon administration a récemment proposé de nouvelles mesures qui feront l’objet du programme 2018-2022 du Plan fédéral de réduction des pesticides, telles que la procédure simplifiée pour l’enregistrement des biopesticides et une meilleure information des utilisateurs afin de réduire les risques.

De overtredingen waarover u het heeft, zijn mij wel degelijk bekend en werden mij in het begin van het voorjaar al, dit wil zeggen slechts een paar weken na de inwerkingtreding van de maatregelen, door mijn diensten gerapporteerd. De informatie kwam in eerste instantie van de vertegenwoordigers van milieuverenigingen en vervolgens van de vertegenwoordigers van het Waals Gewest die bovendien de werking van het callcenter hebben getest. Mijn administratie heeft het slecht functioneren in mei gemeld aan de adviesraad van het NAPAN, het Nationaal Actieplan voor Pesticiden, en heeft de vertegenwoordigers van de verdelers en van de producenten van gewasbeschermingsmiddelen die verantwoordelijk zijn voor de oprichting van het callcenter gevraagd om de situatie op te lossen.

Die vertegenwoordigers hebben onmiddellijk gereageerd en hebben de administratie de verbeteringen gemeld op een opvolgingsvergadering in juli 2016. Het callcenter werd onmiddellijk weer geactiveerd en de verdelers werden gewaarschuwd via de informatiekanalen van de sector. Die verbeteringen werden vastgesteld door verschillende partijen, waaronder de milieuverenigingen die ze erkend hebben op de vergadering van de adviesraad van het NAPAN van oktober. Niettemin heeft de adviesraad van het NAPAN ook vastgesteld dat die verbeteringen op dit moment nog steeds onvoldoende zijn. Ik ben ook niet tevreden met de geboekte resultaten.

Daarom worden de verdelers en producenten van gewasbeschermingsmiddelen opnieuw nadrukkelijk verzocht om verslag uit te brengen over de effectieve toepassing van de wetgeving. In dit stadium wens ik die actoren nog wat tijd te gunnen, maar zeer beperkt, om zich in orde te brengen: ze hebben immers al herhaaldelijk aangegeven dat ze dat willen doen. Verder beschikken de inspectiediensten van het Federaal Agentschap voor de veiligheid van de voedselketen (FAVV) en de Federale Overheidsdienst (FOD) Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu over alle nodige middelen om de winkels en het advies dat aan de klanten wordt verstrekt, te controleren. Indien nodig zullen ze ook de nodige processen-verbaal kunnen opstellen om de regularisatie te versnellen.

Met die evolutie denk ik dat de overtredingen met betrekking tot het aanbrengen van evenwichtige informatie op het verkooppunt snel tot het verleden zullen behoren.

De problemen met betrekking tot de kwaliteit van de informatie die op het verkooppunt door de consulenten of via het callcenter verschaft wordt, moeten ook worden opgelost. In eerste instantie komt het erop aan om een duidelijk onderscheid te maken tussen de verkopers/consulenten die een fytolicentie hebben en diegenen die dat niet hebben. Vervolgens moeten de andere verkopers de klanten die informatie wensen systematisch naar die consulenten met een fytolicentie doorverwijzen. Tot slot moet worden benadrukt dat de wetgeving (Koninklijk besluit van 19 maart 2013 ter verwezenlijking van een duurzaam gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en toevoegingsstoffen, artikel 19) niet voorziet dat verkopers/raadgevers informatie moeten verstrekken over de alternatieven voor chemische middelen, zoals u beweert. Ze moeten wel informatie verschaffen in verband met het veilig gebruik voor mens en milieu van de gewasbeschermingsmiddelen, en kunnen in deze context ook informatie omtrent alternatieven en “low-risk” producten verstrekken.

Ik wens ten zeerste dat de alternatieven in termen van minder risicovolle producten en oplossingen in te toekomst aangemoedigd en ontwikkeld worden, natuurlijk in overleg met de sector. Wij informeren het publiek in die zin, binnen onze bevoegdheden en in samenwerking met de Gewesten, en wij rekenen erop dat de vraag van het publiek naar de tuincentra toe zal wijzigen.

Hoe dan ook, de evoluties die vastgesteld worden in het gamma van gewasbeschermingsmiddelen voor amateurs en in de verkoopsvoorwaarden van die producten vormen al een sterke evolutie vergeleken met de markt van slechts een tiental jaar geleden. Wij willen voortwerken in die richting en de risico’s voor amateurs verder inperken. In die zin heeft mijn administratie onlangs de nieuwe maatregelen die het voorwerp zullen uitmaken het programma van het Federaal Reductieplan voor Pesticiden 2018-2022 voorgesteld, zoals de vereenvoudigde procedure voor registratie voor biopesticiden, en het beter informeren van de gebruikers om de risico’s te beperken.