SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2007-2008 Zitting 2007-2008
________________
8 novembre 2007 8 november 2007
________________
Question écrite n° 4-61 Schriftelijke vraag nr. 4-61

de Martine Taelman (Open Vld)

van Martine Taelman (Open Vld)

au ministre de l'Economie, de l'Energie, du Commerce extérieur et de la Politique Scientifique

aan de minister van Economie, Energie, Buitenlandse Handel en Wetenschapsbeleid
________________
Enseignement artistique à temps partiel – Partitions de musique – Droits de reproduction (Reproduction de courts fragments) Deeltijds kunstonderwijs – Muziekpartituren – Reproductierechten (Reproductie van korte fragmenten) 
________________
éducation artistique
droit d'auteur
musique
reprographie
maison d'édition
exception au droit d'auteur
artistieke vorming
auteursrecht
muziek
reproductie
uitgeverij
uitzondering op het auteursrecht
________ ________
8/11/2007Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 13/12/2007)
20/12/2007Antwoord
8/11/2007Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 13/12/2007)
20/12/2007Antwoord
________ ________
Question n° 4-61 du 8 novembre 2007 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 4-61 d.d. 8 november 2007 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Dans l’enseignement artistique à temps partiel (DKO), en particulier dans les sections musique et danse, on utilise fréquemment des partitions de musique. Pour les étudiants qui se servent d’originaux, cela représente un surcoût de 100 à 200 euros par an.

Selon la loi du 30 juin 1994 relative au droit d’auteur et aux droits voisins, seul l’ “auteur” (éditeur ou société de gestion) a le droit de reproduire ces documents. La seule exception concerne le “court fragment” de partition qui n’est cependant pas défini dans la loi. L’utilisation de photocopies, naguère fort répandue, est devenue impossible.

La « Société des éditeurs de musique » (SEMU) s’est tout à coup vu offrir en 2003 la possibilité d’établir directement des constats par le biais d’agents habilités.

D’où mes questions au ministre :

1. Est-il au courant de ce problème ?

2. Pense-t-il également que ce surcoût est acceptable pour les étudiants du DKO ?

3. Quelles sont les solutions éventuelles qu’il propose ?

 

In het deeltijds kunstonderwijs (DKO), meer bepaald de richtingen muziek en dans, wordt uiteraard veelvuldig gebruik gemaakt van muziekpartituren. Voor de leerling die gebruik maakt van originelen betekent dit een meerkost van 100 à 200 euro per jaar.

Door de wet van 30 juni 1994 betreffende het auteursrecht en de naburige rechten heeft enkel de “auteur” (uitgever of beheersvennootschap) het recht om dit te reproduceren. De enige uitzondering is het “kort fragment”, dat echter niet is gedefinieerd in de wet. Het vroeger verspreide gebruik van fotokopieën is onmogelijk geworden.

De “Société des éditeurs de musique” – Muziekuitgevers (SEMU) verkreeg ineens in 2003 de mogelijkheid rechtstreeks via gemachtigde agenten vaststellingen te doen.

Vandaar mijn vragen aan de geachte minister:

1. Is hij op de hoogte van deze problematiek?

2. Is hij akkoord dat deze meerkost voor de leerlingen DKO aanvaardbaar is?

3. Welke zijn de mogelijke oplossingen die hij voorstelt?

 
Réponse reçue le 20 décembre 2007 : Antwoord ontvangen op 20 december 2007 :

En réponse à sa question, j'ai l'honneur de porter à la connaissance de l'honorable membre ce qui suit.

1. La seule exception au droit d'auteur prévue par la loi du 30 juin 1994 relative au droit d'auteur et aux droits voisins, pour reproduire des partitions sur un support papier ou sur un support similaire, a trait à la copie de courts fragments à des fins d'illustration de l'enseignement ou de recherche scientifique, dans les conditions prévues à l'article 22, § 1er, 4ºbis, de la loi.

Si la reproduction de courts fragments de partitions répond aux conditions légales de la disposition précitée, cette reproduction peut s'effectuer sans le consentement préalable de l'auteur ou de son ayant droit. Dans ce cas, une rémunération pour reprographie doit être payée conformément à l'article 59, alinéa 1er, de la loi, à la SCRL Reprobel qui est habilité par le Roi à percevoir et à répartir cette rémunération.

Comme le relève elle-même l'honorable membre, la loi ne définit pas la notion de « courts fragments ». À ma connaissance, une telle définition ne figure pas non plus dans les travaux préparatoires (voir notamment le rapport De Clerck, Doc. Parl., Chambre, 473/33-91/92, p. 192 à 195). C'est donc aux cours et tribunaux qu'il appartiendra, le cas échéant, de déterminer au cas par cas si un extrait de partition constitue ou non un court fragment d'une œuvre musicale déterminée.

Dans la doctrine, la notion de « courts fragments » reflète la volonté du législateur de ne pas autoriser la reproduction de longs extraits ou d'œuvres entières (voir notamment F. De Visscher et B. Michaux, Précis du droit d'auteur et des droits voisins, 2000, Bruxelles, Bruylant, p. 112, nº 133) et doit s'apprécier au regard d'une part, de la proportion du fragment reproduit par rapport à l'ouvrage tout entier (critère quantitatif) et, d'autre part, de son importance intrinsèque par rapport à la substance de l'œuvre reproduite (critère qualitatif) (voir F. Dubuisson, « L'exception de reproduction d'œuvres fixées sur un support graphique ou analogue dans un but privé ou didactique », J.T., 1997, p. 655).

La SCRL Semu a pour objet la perception, la répartition, l'administration et la gestion de tous les droits graphiques des éditeurs de musique. À partir de 2003, la SCRL Semu a effectivement décidé de soumettre la copie de partitions à son autorisation préalable lorsque cette reproduction ne répond pas aux conditions des exceptions prévues par la loi. Semu agit en tant que représentante d'éditeurs de partitions, qui se font eux-même contractuellement céder les droits des auteurs dont ils éditent les œuvres. Elle est actuellement la seule société d'éditeurs de partitions à gérer ce droit exclusif des éditeurs. Dans ce cadre, elle conclut des licences d'autorisation avec les établissements d'enseignement.

2. Le droit de l'auteur de partitions d'autoriser ou non la reproduction de son œuvre est donc un droit exclusif lorsque la reproduction ne se limite pas à un court fragment de la partition à des fins d'illustration de l'enseignement ou de recherche scientifique, dans les conditions prévues à l'article 22, § 1er, 4ºbis, de la loi.

Les titulaires de droits sont alors libres de gérer ce droit comme ils l'entendent, à condition de ne pas commettre d'abus de droit ou d'abus de position dominante. Sous ces réserves, il leur est dès lors permis d'autoriser aux conditions qu'ils déterminent l'utilisation des œuvres dont ils détiennent les droits.

En l'absence d'habilitation légale, le ministre n'est pas compétent pour réduire ou aménager ce droit exclusif, pas plus que pour déterminer qui doit in fine supporter le coût de la licence d'autorisation.

3. Je me permets de renvoyer l'honorable membre au point 2 ci-dessus.

Par ailleurs, il convient d'indiquer qu'il est toujours possible de contester les actes de la SCRL Semu devant les cours et tribunaux à condition de démontrer que la SCRL Semu occupe une position dominante et abuse de celle-ci (voir articles 2, 2º, 4 et 47, de la loi sur la protection de la concurrence économique, coordonnée le 10 juin 2006).

In antwoord op haar vraag, heb ik de eer het geachte lid het volgende mee te delen.

1. De enige uitzondering op het auteursrecht die de wet van 30 juni 1994 betreffende het auteursrecht en de naburige rechten voorziet, om partituren te reproduceren op papieren of gelijkaardige drager, heeft betrekking op korte fragmenten verricht ter illustratie bij onderwijs of voor wetenschappelijk onderzoek, onder de voorwaarden bepaald bij artikel 22, § 1, 4ºbis, van de wet.

Indien de reproductie van korte fragmenten voldoet aan voornoemde wetsvoorwaarden, dan mag deze reproductie gebeuren zonder voorafgaande toestemming van de auteur of van zijn rechthebbende. In dit geval moet een vergoeding overeenkomstig artikel 59, eerste lid van de wet, betaald worden aan de CVBA Reprobel, die door de Koning gemachtigd werd om deze vergoeding te innen en te verdelen.

Zoals het geachte lid zelf vermeldt, geeft de wet geen definitie van het begrip « kort fragment ». Bij mijn weten komt dergelijke definitie evenmin voor in de voorbereidende werken (zie met name het verslag De Clerck, Parl. Stukken, Kamer, 473/33-91/92, blz. 192 tot 195). Het komt dus de hoven en rechtbanken toe om zo nodig geval per geval te bepalen of een uittreksel van een partituur al dan niet een kort fragment van een bepaald muzikaal werk vormt.

In de rechtsleer is het begrip « korte fragmenten » de weerspiegeling van de wil van de wetgever, die de reproductie van lange uittreksels of volledige werken niet wil toestaan (zie met name F. De Visscher en B. Michaux, Précis du droit d'auteur et des droits voisins, 2000, Bruxelles, Bruylant, p. 112, nº 133). Dit begrip dient beoordeeld te worden enerzijds in het licht van de verhouding van het gereproduceerde fragment ten opzichte van het gehele werk (kwantitatief criterium) en anderzijds van zijn intrinsiek belang ten opzichte van de kern van het gereproduceerde werk (kwalitatief criterium) (zie F. Dubuisson, « L'exception de reproduction d'œuvres fixées sur un support graphique ou analogue dans un but privé ou didactique », J.T., 1997, blz.655).

De CVBA Semu heeft tot doel de inning, de verdeling, de administratie en het beheer van alle grafische rechten van de muziekuitgevers. De CVBA Semu heeft inderdaad beslist om vanaf 2003 het kopiëren van partituren te onderwerpen aan haar voorafgaande toestemming, wanneer deze reproductie niet beantwoordt aan de uitzonderingsvoorwaarden van de wet. Semu treedt op als vertegenwoordiger van de uitgevers van partituren, die zich per contract de rechten doen overdragen van de auteurs, wier werken zij uitgeven. Zij is thans de enige partiturenuitgeversmaatschappij die dit exclusieve uitgeversrecht beheert. In dit kader sluit zij licenties af met de onderwijsinstellingen.

2. Het recht van de auteur van de partituren om de reproductie van zijn werk al dan niet te laten reproduceren is dus een exclusief recht wanneer de reproductie zich niet beperkt tot een kort fragment van de partituur voor illustratiedoeleinden in het onderwijs of ten behoeve van wetenschappelijk onderzoek, zoals voorzien bij artikel 22, § 1, 4ºbis, van de wet.

De houders van de rechten staat het dus vrij hun rechten te beheren naar eigen goeddunken, op voorwaarde dat ze geen rechtsmisbruik of misbruik van machtspositie plegen. Onder dit voorbehoud mogen zij derhalve, onder de voorwaarden die zij bepalen, het gebruik van de werken, waarvan zij de rechten bezitten, toestaan.

Bij gebrek aan wettelijke machtiging, is de minister niet bevoegd om dit exclusieve recht te beperken of in te richten, laat staan om te bepalen wie uiteindelijk de kosten van de toestemmingslicentie moet dragen.

3. Ik verwijs het geachte lid naar punt 2 hierboven.

Overigens dient vermeld te worden dat het steeds mogelijk is om de handelingen van de CVBA Semu aan te vechten voor de hoven en rechtbanken op voorwaarde dat men kan bewijzen dat de CVBA Semu een machtspositie bekleedt en daar misbruik van maakt (zie de artikelen 2, 2º, 4 en 47, van de wet tot bescherming van de economische mededinging, gecoördineerd op 10 juni 2006).