BELGISCHE SENAAT
________
Zitting 2016-2017
________
1 maart 2017
________
SENAAT Schriftelijke vraag nr. 6-1316

de Martine Taelman (Open Vld)

aan de minister van Mobiliteit, belast met Belgocontrol en de Nationale Maatschappij der Belgische spoorwegen
________
Spoorwegen - Zelfmoorden en zelfmoordpogingen - Spoorlopers - Inzetten van big data
________
zelfmoord
spoorwegnet
Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen
officiële statistiek
toepassing van informatica
big data
________
1/3/2017Verzending vraag
28/6/2017Rappel
13/7/2017Antwoord
________
________
SENAAT Schriftelijke vraag nr. 6-1316 d.d. 1 maart 2017 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Het aantal zelfmoorden is nog steeds hoog in ons land en in het bijzonder in Vlaanderen. Elke dag maken gemiddeld drie mensen in ons land een einde aan hun leven. Jammer genoeg nam in het verleden het aantal zelfmoordpogingen op de spoorwegen toe. Uit diverse krantartikelen kan men afleiden dat deze tendens zich jammer genoeg doorzet. Ik verwijs in deze context naar mijn eerder ingediende vraag nr. 6-996 die tot op heden onbeantwoord bleef.

De Nederlandse spoormaatschappij gaat computers gebruiken om een beter beeld te krijgen van wisselstoringen, zelfmoorden, mensen op het spoor, verzakkingen en defecten. Zij heeft hiervoor een enorme berg gegevens (big data) die op grote schaal zal worden geanalyseerd in een nieuw DataLab.

ProRail zegt verschillende soorten storingen te willen voorspellen, waaronder wisselstoringen en derdenstoringen. Bij die laatste categorie zouden onder andere zelfmoordpogingen op het spoor worden gerekend.

« De computer zoekt voor ons de verbanden », aldus de organisatie in een persbericht. « Dat zijn verbanden die te complex of onverwacht zijn om zelf te verzinnen. Ons startpunt is altijd om met experts om tafel te gaan, zodat we problemen begrijpen om vervolgens data te verzamelen en klaar te maken voor gebruik. Daarna analyseren we de data, maken een model en kijken hoe goed het model situaties voorspelt. »

De eigen gegevens zijn gecombineerd met andere informatie, bijvoorbeeld over bevolking, weer en vakanties. Dat onderzoek kan bijvoorbeeld voorspellen op welke dagen mensen meer over het spoor lopen en waar dat vaak gebeurt. « Het model heeft ervoor gezorgd dat wij vooraf risicodagen kunnen zien aankomen », aldus ProRail. Het programma levert met andere woorden nu reeds resultaat op.

Nog nooit waren er zoveel spoorlopers dan in de eerste zes maanden van 2016. In het eerste semester waren er maar liefst 370 meldingen van spoorlopen met, jammer genoeg, één zwaargewonde. Spoorlopen is een hardnekkig fenomeen.Door geografische data, weersomstandigheden, de hoeveelheid treinen en de staat van het spoor te combineren, zou ProRail ook kunnen voorspellen op welke plekken het spoor dreigt te verzakken.

Transversaal karakter van deze vraag : zelfmoordpreventie is een bevoegdheid van de Gemeenschappen. De NMBS valt onder de minister van Mobiliteit, belast met Belgocontrol en de Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen.

Om te weten te komen of er daadwerkelijk sprake is van een stijging van het aantal zelfmoorden en zelfmoordpogingen, wenste ik volgende vragen te stellen:

1) Hoeveel gevallen van zelfmoord(poging) heeft de spoorwegpolitie voor de jaren 2014, 2015 en 2016 vastgesteld ? Kan de minister de cijfers per jaar geven en hoe is de tendens ?

2) Hoeveel uren vertraging hebben dergelijke incidenten de NMBS respectievelijk de laatste drie jaar veroorzaakt en dit op jaarbasis ? Hoeveel treinen werden hierdoor op jaarbasis afgeschaft ?

3) Op hoeveel begrootte de NMBS het financiële verlies (beschadiging treinstellen, opgelopen vertragingen, enz) in die periodes tengevolge van zelfmoord(pogingen) ?

4) Hoeveel gevallen van spoorlopen heeft de spoorwegpolitie de laatste drie jaar (respectievelijk) vastgesteld ? Kan de minister de cijfers per jaar geven en hoe is de tendens ?

5) Op hoeveel begrootte de NMBS het financiële verlies (beschadiging treinstellen, opgelopen vertragingen, enz.) in die periodes ten gevolge van het spoorlopen ?

6) Hoe reageert u op het reeds ingevoerde programma bij de Nederlandse maatschappij Prorail dat via het aanwenden van big data verschillende soorten storingen kan voorspellen, daarbij inbegrepen het spoorlopen en zelfmoordpogingen ?

7) Overweegt u een gelijkaardig initiatief waarbij big data worden aangewend ter preventie en kan u dit toelichten naar timing en inhoud toe ? Zo neen, waarom niet en kan u dit toelichten ?

Antwoord ontvangen op 13 juli 2017 :

Begin 2016 heeft het Directiecomité van Infrabel beslist om voortaan niet meer te communiceren over zelfdoding op het spoor.

Die beslissing kwam er onder meer op verzoek van de verenigingen voor zelfmoordpreventie waarmee Infrabel nauw samenwerkt. Volgens die verenigingen blijkt uit talloze studies dat het geven van ruchtbaarheid aan een zelfdoding in de media van aard is om psychologisch kwetsbare personen aan te zetten tot het verder uitwerken van een scenario om tot de daad over te gaan ('copycat'-effect).

De beslissing van het Directiecomité heeft een zeer ruime draagwijdte, zowel naar de aard van de informatie (jaarlijkse cijfers, plaatsen waar regelmatig zelfmoordpogingen plaatsvinden, enzovoort) als naar de beoogde media toe. Hierover werd onder meer een verklarend schrijven gericht aan de pers opdat de media deze aanpak zouden ondersteunen. De parlementaire vragen vallen onder de beslissing, namelijk omdat de antwoorden daarna een informatie uitmaken die toegankelijk is voor het grote publiek en de pers . De gegevens inzake zelfdoding worden evenwel verder verzameld en geanalyseerd, maar zullen voortaan uitsluitend ter beschikking worden gesteld van de verenigingen voor zelfmoordpreventie. Desgevallend zou Infrabel kunnen afspreken om die gegevens vertrouwelijk ter beschikking te stellen voor een parlementslid, onder het hierboven beschreven voorbehoud.

1. De spoorwegpolitie maakt deel uit van de federale politie. Het antwoord is te geven door de federale politie.

2, 3, en 5. De NMBS beschikt niet over de gegevens met betrekking tot het aantal afgeschafte treinen specifiek te wijten aan zelfmoord(pogingen), evenmin met betrekking tot financiële verliezen.

4. Naast de vaststelling door de politiediensten werden ook door Securail volgende vaststellingen gedaan wat spoorlopen betreft :

EVOLUTIE

2014

2015

2016

Oproepen SOC

2.408

2.462

2.691

PV Securail Trespassing

716

831

1.343

Er kan tussen 2014 en 2016 een lichte stijging van het aantal meldingen voor trespassing naar het Security Operations Center (nationale meldkamer van de Corporate Security Service van de NMBS) worden vastgesteld. Er is wel een aanzienlijke stijging van het aantal processen-verbaal opgesteld door de beëdigde Securail-agenten in 2016 ten opzichte van 2015. Deze stijging is het gevolg van de uitwerking van het actieplan trespassing en de regelmatige acties "trespassing" die uitgevoerd worden door Securail in samenwerking met de politiediensten.

6 en 7. Als infrastructuurbeheerder heeft Infrabel tot taak dat de treinen veilig en stipt kunnen rijden. Eén van de doelstellingen hierbij is onder andere het verminderen van zelfdodingen op het spoor. Sinds 2010 stelt Infrabel jaarlijks een actieplan ter preventie van zelfdodingen op. De NMBS werkt hier actief aan mee.

Diverse maatregelen worden ondernomen om het aantal gevallen van spoorlopers en zelfdodingen te verminderen, zoals het plaatsen van omheiningen en struikelmatten, preventie- en repressiecampagnes, …

In het kader van spoorlopen en zelfdoding bepaalt Infrabel de hotspots op basis van verschillende parameters, zoals historische incidenten en de densiteit van het verkeer. In deze hotspots ligt het risico op zelfdoding en spoorlopen hoger. Acties worden hoofdzakelijk ondernomen in deze hotspots.

Volledigheidshalve moet er ook worden verwezen naar het ontwerp van wet op de politie van de spoorwegen. Dit ontwerp voorziet in administratieve boetes in het geval dat gedeelten van de spoorweginfrastructuur die niet toegankelijk zijn voor het publiek worden betreden.